فرمود ما یک سلسله مطالبی داریم که در هیچ جا نیست: ﴿وَ یُعَلِّمُکُمْ مَا لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ﴾.

بعد این اصل جامع را که متن است در موارد فراوانی شرح می‌کند، از ﴿لَیْلَةُ الْقَدْرِ﴾ گرفته، تا ﴿یَوْمُ الدِّینِ﴾ گرفته، تا ﴿سِجِّین﴾ گرفته، تا ﴿عِلِّیِّینَ﴾ گرفته ﴿وَ ما أَدْراکَ﴾، ﴿وَ ما أَدْراکَ﴾ همه جا را ﴿وَ ما أَدْراکَ﴾، ﴿وَ ما أَدْراکَ﴾ است یعنی این را چه کسی به شما یاد می‌دهد؟

از کجا می‌فهمید که علّیین چیست؟ سجّین چیست؟ قیامت چیست؟ «لیلة القدر» چیست؟ چگونه می‌توانید بفهمید که یک شب بهتر از هزار ماه است که می‌شود هشتاد سال؟ رازش چیست؟ ﴿لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ﴾ چرا؟ چه آمده در این «لیلة القدر» که عبادت در آن به منزله عبادت هزار ماه است؟ چه چیزی آمده است؟ ﴿وَ مَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ ٭ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ﴾؛

﴿وَ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ﴾ «یوم الدین» یومی که ﴿لا تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً وَ الْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلَّهِ﴾
که سیدنا الاستاد فرمود این جزء غرر آیات ماست. نه نظام علّی به هم خورد، نظام علّی هیچ وقت به هم نمی‌خورد؛ اما همه این علل وُسطا معزول شدند یک علت تامه مانده است که کار انجام می‌دهد همه مجاری قدرت او هستند وگرنه نظام علّی که به هم نمی‌خورد فرمود: ﴿یَوْمَ لا تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً وَ الْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلَّهِ﴾ نظام علت و معلول هیچ به هم نمی‌خورد سبب و مسبّب هیچ به هم نمی‌خورد: «أَبَی اللَّهُ أَنْ یُجْرِیَ الْأَشْیَاءَ إِلَّا بِأَسْبَابٍ» این نظام سبب و مسبب، علت و معلول همه می‌رود؛ اما علت تامه و علت منحصره اوست چنین روزی است. لذا فرمود: ﴿وَ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ﴾.

پس این ﴿وَ ما أَدْراکَ﴾، ﴿وَ ما أَدْراکَ﴾ که در قرآن کریم آمده شرح آن ﴿وَ عَلَّمَکَ مَا لَمْ تَکُن تَعْلَمُ﴾ برای پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) است نسبت به ما هم ﴿وَ یُعَلِّمُکُمْ مَا لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ﴾ هم هست، یعنی چیزهایی است که ما در هیچ عالم پیدا نمی‌کنیم؛ راست هم می‌گوید ما فقط آنچه را که در دنیا با حس و مانند آن قابل ادراک است دسترسی داریم اما چیزی که غیب است و هیچ در دسترس احدی از ما نیست که کسی نمی‌داند برای ذات اقدس الهی غیبی در کار نیست؛
اینکه فرمود: ﴿وَ عَلَّمَکَ مَا لَمْ تَکُن تَعْلَمُ﴾، این ﴿مَا لَمْ تَکُن تَعْلَمُ﴾ به منزله متن است و این آیات فراوانی که ﴿وَ ما أَدْراکَ﴾، ﴿وَ ما أَدْراکَ﴾ که در قرآن کریم است به منزله شرح است.

تفسير تسنيم- سوره مطففين

منظور از وما ادراك هاي قران چيست؟

سلام علیکم
خواهش میکنم!

مایلم دو گونه پاسخ گویم.

1. با کمک از خود نوشته جنابعالی، این دو جمله را در نظر میگیریم:
— "میدونی چی شده؟"
و
— "میدونی چی شده؟!"
اولی پرسشی حقیقی است اما دومی استفهامی مجازی که در سیاقهای گوناگون معانی مختلف به خود میگیرد.
آن "ما ادراک" که آوردم از نوع دوم است.

2. اینکه نوشتم "ما ادراک ما هی" و معنایش را خارج از گیومه آوردم برای تعمیم و خلاصه‌گیری بود. به سخن دیگر، ممکن است محتوای این قالب در هر مورد خاص کمی متفاوت معنا شود (که خود امری است وابسته به بافت کلام).
بنابرین، همچنانکه اشارت شما هم میرساند نوعی جلب توجه و استحضار در محاوره را با خود دارد. البته این یک حداقل اجمالی است و عملن میتواند با معانی گوناگونی همراه شود. تصور بفرمایید که در هر مکالمه ذهنیت شنونده و بدنزبان گوینده و چیزهای دیگر پیرامون چگونه میتوانند قرینگی کنند و معناآفرینی.

نکته آخر اینکه دانستن یا ندانستن آن خبر یا آن کیفیت محل‌بحث ضرورتن دخل اساسی در معناداری یا معنایابی ندارد و بسته به موارد فرق خواهد کرد. مثلن ممکن است قصد اساسی همان تفخیم و تعظیم آن محتوای مورد اشاره باشد.
البته طبیعی است که شنونده قاعدتن باید تا حدی از آن دانستنها خالی باشد و الا سخن با مقتضای حال تناسب نخواهد یافت.
امیدوارم توضیحم روشن باشد و کمک کند.

گزاره‌های انشائی برای همان انشائات گفته میشوند و مفاهیم و مضامین اخباری آنها نه تنها مقصود نیستند بلکه منطقن التزامی نیز به دنبال نخواهند آورد.

اینک چه این نکته منطقی یا معناشناختی را بپذیریم و چه رد کنیم، لااقل در این نکته فرقی ایجاد نمیشود که مراد یا متلقای عرفی نمونه‌هایی مانند فعل تعجب یا استفهام‌های انکاری یا توبیخی (هم در خود و هم در بافت) کاملن روشن اند و نمیتوان این سنگ‌بنای حداقلی را نادیده انگاشت.

عبس:1 و 3 استفهام توبیخی اند.
عبس:6 و 10 خبر در مقام تعجب اند و غیرمنتظرگی عمل پیامبر را به رخش میکشند.
(باقی اجزای گفتار گزاره‌های پیرو آن گزاره‌های پایه محسوب میشوند.)
و باقی داستان.

باز برکنار از اصل ابهام و ایهام مفهومی که در همه جملات و پارهای گفتاری صادق است و در گزاره‌های انشائی کاملن پررنگتر میشود، در مقام تنازع و اختلاف میتوان به حداقلی از همان دست که گفته آمد گرایید و فضای بحث را از گرد و غبار زدود.

— "قتل الانسان، ما اکفره؟!" یعنی "خدا بکشد این آدمی را، چقدر کفرانپیشه است!"
— و "ما ادراک ما هی؟!" یعنی مثلن دارم چیز مگو و شگفت و شگرفی برایت میگویم

به نظرم بحث در این باره و به این شیوه ما را به جایی نرساند. فرض بگیریم که "ما ادریک ما..." استفهام باشد، شما چه نتیجه‌ای می گیرید؟ این که پیامبر درکی از آن مشاهد ندارد؟ بعدش به قول شما چه؟

من ترجیح می‌دهم که طوری بفهمم این آیات را که پیامبر درک ویژه ای از این امور دارد. و البته که پیامبر درباره مشهد قیامت بسیار سخن گفته و از اثر نقل شهودهای اوست که ما درکی اجمالی از قیامت داریم.

ببینید یک پیام را می توان در قالب اسلوب های مختلف زبانی بیان کرد، با قدری اختلاف در تاکیدها و جزییات. پیام اصلی این مقاطع قرآنی، در ادامه آنها آمده و کمابیش قابل استنباط است. مثلا در سوره قدر سخن از مکانت والای قرآن است که به مقطعی از زمان ارزش و قابلیتی خاص بخشیده. این را از ادامه سوره به انضمام دانسته های دیگر می فهمیم.

به نظرم وجه مشترک همه این "و ما ادریک" ها اشاره به امری خارج از دایره درک ما بشر معمولی است که با اخباری از جانب وحی، به آن اطلاعی اجمالی پیدا می کنیم.

چه ایرادی دارد که برخی خطاب ها مختص پیامبر باشد. همچنان که هست، مثل انا ارسلناک شاهدا و مبشرا و نذیرا.

این دسته آیات جایگاه پیامبر را مشخص می کنند و به او مرجعیت دینی می بخشند. یعنی اگر اطلاعات بیشتر می خواهید به او مراجعه کنید. از عظمت آن رویدادها و هنگامه ها چیزی نمی کاهد اگر پیامبر ادراک کاملی از آن ها داشته باشد.