|
|
اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ وَيَقْدِرُ ﴿۲۶﴾ رعد
خدا روزى را براى هر كه بخواهد گشاده يا تنگ مى گرداند (۲۶)
اين قبض وبسط به عنوان آيت الهي است
الله يبسط الرزق لمن يشاء و يقدر كه مسئله قبض و بسط مسئله زيادي و كمي غير از مسئله فقر و غناست سخن اين نيست كه كسي فقير بماند يا در نظام اسلامي فقر را بايد برطرف كرد سخن از فقر و غنا نيست سخن از زيادي و كمي است سخن از يبسط و يقدر است. يقدر يعني تنگ مي‌گيرد يبسط يعني گسترده مي‌دهد
اين را قرآن كريم به عنوان يك آيت مطرح مي‌كند كه آيه الهي است نشانه الهي است زيرا عده زيادي كارشان مشترك است بهره‌برداريشان مختلف ممكن است دو نفر به اندازه هم در كشاورزي كوشش كنند يكي در اثر يك سلسله علل و عوامل پيش بيني نشده بهره بيشتري ببرد يكي كمتر يك جا باران بيايد يك جا باران نيايد يك جا صاعقه بيايد يك جا صاعقه نيايد دو نفر كنار هم مغازه باز مي‌كنند به سراغ يكي مشتريان بيشتري مي‌رود به سراغ ديگري نمي‌رود يك سلسله از امور در تحصيل روزي از دست مردم بيرون است
به اين مناسبت‌ها مطرح است ازاينكه فرمود الله يبسط الرزق لمن يشاء و يقدر
يك سلسله از كارها به عنوان تحصيل مقدّمات و علل اوّليه در اختيار همه است يك سلسله از امور است كه در اختيار انسان نيست همان نمونه‌هايي كه ذكر شده اينها را قرآن مي‌فرمايد آيت الهي است
خدا روي حكمت روي مصلحت روي امتحان و آزمون به بعضي بيشتر به بعضي كمتر مي‌دهد اين‌گونه از امور به عنوان امتحان و آيت الهي است در سوره روم اين به عنوان يك آيت مطرح شده است سوره روم آيه 36 به بعد اين‌چنين است مي‌فرمايد و اذا اذقنا الناس رحمةً فرحوا بها اگر ما چند صباحي به مردم مال داديم يا به يك شخص در دو حال يا به دو شخص خدا دو گونه امتحان مي‌كند و اذا اذقنا الناس رحمة فرحوا بها خوشحال مي‌شوند و ان تصبهم سيئهُ بما قدمت ايديهم اگر يك مشكلي دامن‌گيرشان بشود در اثر سوابق بدشان اذا هم يقنطون نااميد مي‌شوند فوراً يأس در اينها حكومت مي‌كند در حالي كه بايد بدانند هم آن بسط روزي امتحان بود هم اين تنگي معيشت آزمايش است
او لم يروا ان الله يبسط الرزق لمن يشاء و يقدر ان في ذلك لآيات لقوم يؤمنون يعني اگر خوب بررسي كنند اين مطلب روشن است به حد رؤيت مي‌رسد ديدني است اين مطلب كه يك ناظري دارد مي‌آزمايد انسان را به مال يا بايد بگوييم عالم هرج و مرج است تصادف است به شانس قائل باشيم يا بايد روي نظام علت و معلول به يك مبدأ فاعلي قائل باشيم آنچه نظام علّي را نمي‌پذيرد به اين وحي تن در مي‌دهد مي‌گويد فلان شخص خوش شانس بود و فلان شخص بدشانس يعني وقتي نظام علت را و معلول را روشن نديد اين امر مبرهن عقلي را نپذيرفت به شانس كه يك امر خرافاتي است تن در مي‌دهد مي‌گويد شانس او بيشتر بود شانس اين كمتر يا بايد گفت نه اين كارهاي پيش بيني نشده كه روي نظام صحيح مي‌گردد يك ناظم حكيم دارد به عنوان امتحان به بعضي بيشتر مي‌دهد به بعضي كمتر مي‌دهد و هذا من الحق فرمود
اگر اينها خوب بررسي كنند مي‌بينند خداي سبحان به عنوان امتحان به بعضي بيشتر به بعضي كمتر مي‌دهد يا به يك شخص در دو حال يك قدري بيشتر يك قدري كمتر مي‌دهد همه اينها چه حالات گوناگون يك شخص در دو مقطع تاريخ چه حالات دو نفر جداي از هم در يك مقطع از تاريخ هر دو به عنوان آيت الهي است او لم يروا ان الله يبسط الرزق لمن يشاء و يقدر ان في ذلك لآيات لقوم يؤمنون .
الله يبسط الرزق لمن يشاء و يقدر اگر عده‌اي در اثر داشتن به كفر كشانده شدند يا نداشتن آنها را به كفر كشاند بايد بدانند كه قبض و بسط در اختيار خداست اولاً
چرا همه را يكنواخت متمكن نكرد با اينكه خداي سبحان غنيِ محض است اگر مال را به همه مي‌داد و همه را متمكن مي‌كرد چه مي‌شد؟ چرا به بعضي‌ها داد و به بعضي‌ها نداد و چرا به بعضي‌ها مي‌دهد و به بعضي‌ها نمي‌دهد؟ از اينكه به همه ثروت نداد فرمود اين ثروت هر جا راه پيدا كرد مايه طغيان مي‌شود اگر همه داشته باشند كه عالَم را فساد مي‌گيرد ولو بسط الله الرزق لعباده لبغوا في الارض
اين دليل لزوم تفاوت در سوره شوري آيه 27 اين‌چنين فرمود اگر همه سرمايه‌دار باشند بغي و فساد عالم‌گير مي‌شود يك عده مخصوص دارند كه به اينجا كشيده كار، اگر همه داشته باشند همه هم گرفتار همين دردند ولو بسط الله الرزق لعباده لبغوا في الارض ولكن ينزل بقدرٍ مايشاء هر چه را كه خود بخواهد با قدر واندازه و هندسه خاص نازل مي‌كند
فقر هم اسباب كفر است «كاد الفقر» اين هم همه فقير باشند در خطر است همه مبسوط الرزق باشند در خطر است بايد توزيع بشود
اين اندازه‌گيري خداي سبحان هم بر اساس خبير و بصير بودن حق است انه بعباده خبير بصير اين هم دليل عدم بسط است كه چرا براي همه روزي فراوان مقرر نفرمود و هم دليل اينكه چرا به يك عده داد به يك عده نداد فرمود چون او خبيرِ بصير است
اين آنچه كه به خداي سبحان برمي‌گردد
ايت اله جوادي آملي تفسير سوره رعد
|
