تدبر در سوره غاشيه،عصاره فرازها ودر سوره غاشيه

سورة الغاشیة با توجه به محتوا جزء سوره های مکی هست _ سال دوم بعثت نازل شده - به ترتیب مصحف کنونی سورة ٨٨ وبه ترتیب نزول سوره ۱۸ می باشد - در۵ فراز بیان شده_ تعداد آیات ٢٦


فراز اول: ایه 1
:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم

هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ ﴿١﴾ ایا رسید تورا سخن غاشیه( فرو پوشاننده ) ؛نامی برای قیامت

عصاره فراز اول:اهمیت قیامت به دلیل فراگیر بودنش بر انسانها


فراز دوم ایات ۲_۷
وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ ﴿٢﴾چهره های در چنین روزی فروتنند(خشوع از سر ذلت وخواری)
عَامِلَةٌ نَاصِبَةٌ ﴿٣﴾عمل کننده ای رنج بی حاصل کشیده اند
تَصْلَى نَارًا حَامِیَةً ﴿٤﴾که وارد میشوند در آتشی سوزان

تُسْقَى مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ ﴿٥﴾نوشانده می شوند(از روی اجبار) از چشمه ای بسیار داغ
لَیْسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلا مِنْ ضَرِیعٍ ﴿٦﴾ نیست برای ایشان غذایی از خار سمی بی انرژی
لا یُسْمِنُ وَلا یُغْنِی مِنْ جُوعٍ﴿٧﴾ چاغ نمی کند وبی نیاز نمی کند از گرسنگی (نه رشد دهنده است ونه سیر کننده)

درب فراز دوم:
انجام عمل بدون خلوص حاصلی جز رنج وعذاب در قیامت ندارد که اثرش در چهره ها آشکار است

فراز سوم ایات ۸_۱۶

وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَاعِمَةٌ ﴿٨﴾ چهره هایی در چنین روزی متنعمند وشادند
لِسَعْیِهَا رَاضِیَةٌ ﴿٩﴾به سبب تلاششان (در دنیا) خشنودند
فِی جَنَّةٍ عَالِیَةٍ﴿١٠﴾در بهشتی بلند مرتبه
لا تَسْمَعُ فِیهَا لاغِیَةً ﴿١١﴾نمی شنوند در آن سخنان زشت وبیهوده

فِیهَا عَیْنٌ جَارِیَةٌ ﴿١٢﴾ در آن چشمه ای همیشه روان هست
فِیهَا سُرُرٌ مَرْفُوعَةٌ ﴿١٣﴾در آن تختهایی بالا برده شده است
وَأَکْوَابٌ مَوْضُوعَةٌ ﴿١٤﴾وجامهایی قرار داده شده (آماده نوشیدن)
وَنَمَارِقُ مَصْفُوفَةٌ ﴿١٥﴾و پشتیهای چیده شده
وَزَرَابِیُّ مَبْثُوثَةٌ ﴿١٦وفرشهای نفیس گسترده شده

درب فراز سوم:
تلاشهای جدی ودارای پاداش اخروی نعمتهای الهی هستند واسایش وشادمانی دارد که در چهرها قابل مشاهده هست

فراز چهارم ایات ۱۷_۲۰

أَفَلا یَنْظُرُونَ إِلَى الإبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ ﴿١٧﴾ایا پس نمی نگرند(توجه نمی کنند )به سوی شتر که چگونه افریده شده است؟
وَإِلَى السَّمَاءِ کَیْفَ رُفِعَتْ ﴿١٨﴾وبه سوی آسمان که چگونه رافراشته شده است؟

وَإِلَى الْجِبَالِ کَیْفَ نُصِبَتْ ﴿١٩﴾وبه سوب کوهها که چگونه برپا داشته شده است ؟
وَإِلَى الأرْضِ کَیْفَ سُطِحَتْ ﴿٢٠﴾وبه سوی زمین که چگونه گسترده شده است؟

درب فراز چهارم: توبیخ انسان از جهت عدم توجه به آفریده های خدا برای هشدار از سطحی نگری که این بی اعتنایی می تواند زمینه ساز انکار معاد شود

فراز پنجم ایات ۲۱_۲۶

فَذَکِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ مُذَکِّرٌ ﴿٢١﴾پس(ای پیامبر ص) تذکر بده همانا فقط تو تذکر دهنده ای
لَسْتَ عَلَیْهِمْ بِمُصَیْطِرٍ ﴿٢٢﴾نیستی تو بر ایشان مراقب چیره شونده

إِلا مَنْ تَوَلَّى وَکَفَرَ ﴿٢٣﴾ (فذکر) تذکر بده مگر کسی را که پشت کرد وکافر شد
فَیُعَذِّبُهُ اللَّهُ الْعَذَابَ الأکْبَرَ ﴿٢٤﴾پس (نتیجه این کار) عداب می کند اورا خدا یک نوع عذابی بزرگتر
إِنَّ إِلَیْنَا إِیَابَهُمْ ﴿٢٥﴾همانا به سوی ماست بازگشت ایشان
ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا حِسَابَهُمْ﴿٢٦﴾سپس همانا بر مالازم است حسابرسی ایشان

درب فراز پنجم:
وظیفه پیامبر ص فقط پند وتذکر است تولی نشان از رسیدن تذکر پیامبر ص و عدم پذیرش انهاست فرجام آن بزرگترین عذاب خداست وخداوندحسابرسی بر خود لازم شمرده

درس سوره:
قیامت مهم هست براساس پذیرش یا عدم پذیرش تذکر (معارف دینی) از پیامبران و نوع اعمال انسانها در قیامت دوگروهند گروهی در رنج (ناصبه)عذاب وگروهی در شادمانی ورفاه(ناعمه) ملزم بودن خدا برحسابرسی نشان اهمیت قیامت دارد که این خود نشان از هدفمندی آفرینش هستی است

نکات مهم :

۱ وجود قیامت وحسابرسی نشان از هدفمند بودن افرینش مخلوقات دارد

۲_ این هدفمند بودن نیاز به هدایت به سوی این هدف از طریق پیامبران را شامل می شود

۳_ پیامبران فقط وظیفه تذکر وموعظه وبیان هدایت الهی را دارند واجباری در قبولاندن معارف الهی ودین از وظایف انها نیست

۴_ براساس پذیرش یا عدم پذیرش در قیامت انسانها دو دسته اند رنج بیهوده کشیده ها وسعی مورد پسند انجام دهنده ها

۵_ اوردن (وجوه) بدون عطف برای این دو گروه نشان از نداشتن هیچ نقطه مشترک بین این دو گروه هست که مقایسه ها متقابل نشان از این عدم وجه مشترک است ؛ (عامله ناصبه× سعیها راضیه) (عین انیه× عین جاریه) (نار حامیه×جنه عالیه)

۶_ همانگونه که عذاب الهی دارای مراتب هست نعمتهای الهی هم دارای مراتب هست

۷_ با تنوین اوردن کلماتی برخی نشان از عظمت انها دارد ( عین در بهشت،، ناعمه، عالیه، اکواب، موضوعه، مصفوفه، مبثوثه) ویا بی حد ودائمی بودن ( انیه ، حامیه، جاریه، ویا ناشناخته بودن (طعام، لاغیه، یا عمومیت (وجوه) دارد

۸_استفهام توبیخی در ایه ۷ نشان از لزوم دقت در کیفیت مخلوقات خدا دارد تا بادریافت قدرت خداوند در این افرینشها به قدرت خدا در افرینش مجدد انها پی ببریم که زمینه ساز پذیرش معاد خواهد بود

۹_ توجه به انواع عذابها ونعمتها وبروز وظهور آنها در چهره انسانها ی دو گروه نشان از اثباط معاد جسمانی دارد

۱۰ از اینکه خدا حسابرسی را بعد بازگرداندن انسانها ومعاد بر خود لازم شمرده دلیل از اهمیت قیامت است واین اهمیت هم در آغاز سوره با فراگیر بودن در پایان با حسابرسی ببان شده

۱۱_ ضمیر جمع(نا) در (الینا) و( علینا) پایان سوره نشان از تعدد کارگزاران خداوند در قیامت است

ارتباط سنجی بین ایات:

_ فذکر( ای پیامبر قدرت نمایی خداوند در صحنه دنیا را با خلقت شتر واسمانها وکوهها وزمین )یاداوری کن که تو فقط یاداوری کننده اي
امید یاداوری فقط برای توجه کنندگان است که ایمان اوردنشان را به ثمر خواهد نشاند تا (لسیعها راضیه) زندگی خشنود کننده ای برای خود رقم زنند نه کسانی که سطحی نگرند وبا تمام تلاشت ویادآوریت باز پشت می کنند (تولی) و اینهمه عظمت وتوانایی را می پوشانند (کفر) پس بزرگترین عذاب در انتظارشان است (غاشیه)روزی که بازگردانده شوند(ایابهم) تا حسابرسی خداوند اجرا شود(حسابهم)


ارتباط سنجی بین دو سوره قیامت وغاشیه

االی ربک یومئذ المستقر والی ربک یومئذ المساق به صورت کلی وتکمطل شده اش = ان الینا ایابهم
توضیح " الا من تولی وکفر"در سوره عاشیه=فلا صدق ولا صلی ولکن کذب وتولی
وجوه یومئذ باسره سوره قیامت= وجوه یومئذ خاشعه
وجوه یومئد ناضره در قیامت= وجوه یومئذ ناعمه

پاسخ ایحسب الانسن ان یترک سدی در قیامت= ان علینا حسابهم در غاشیه
بیان بخشی از قدرت نمایی خداوند درسوره قیامت الم یک نطفه، ثم علقه، فجعل منه الذکر والانثی= الی الابل واسماء والجبال والارض کیف خلقت در سوره غاشیه

ترجمه و تفسير از سركار خانم ليلاانصاری

كلمات كليدي:غاشيه اجبار تذكر مصيطر

سوره غاشيه

به نام خداوند بخشنده مهربان،

فراز اول، آیات( ۱ الی ۱۶)
آيا داستان غاشيه به تو رسيده است؟ (1)
در آن روز وحشت در چهره‌ها پديدار است، (2)
تلاش كرده و رنج ديده، (3)
در آتش سوزان در افتند. (4)
از آن چشمه بسيار گرم آبشان دهند، (5)
طعامى جز خار ندارند، (6)
كه نه فربه مى‌كند و نه دفع گرسنگى. (7)
و در آن روز چهره‌هايى تازه باشند: (8)
از كار خويشتن خشنود، (9)
در بهشتى برين، (10)
كه در آن سخن لغو نشنوى، (11)
و در آن چشمه‌سارها روان باشد، (12)
و تختهايى بلندزده، (13)
و سبوهايى نهاده، (14)
و بالشهايى در كنار هم چيده، (15)
و فرشهايى گسترده. (16)

:درب فراز:
تشریح وقایع روز قیامت و وضعیت متفاوت انسانهای نیکوکار و بد کار

فراز دوم، آیات (۱۷ الی ۲۰)
آيا به شتر نمى‌نگرند كه چگونه آفريده شده؟ (17)
و به آسمان كه چسانش برافراشته‌اند؟ (18)
و به كوه‌ها كه چگونه بركشيده‌اند؟ (19)
و به زمين كه چسان گسترده شده؟ (20)

درب فراز:
ای انسان چرا به آیات الهی در خلقت توجه نمیکنی؟

فراز سوم، آیات (۲۱ تا ۲۶)
پس پند ده، كه تو پند دهنده‌اى هستى. (21)
تو بر آنان فرمانروا نيستى. (22)
مگر آن كس كه رويگردان شد و كفر ورزيد، (23)
خپس خدايش به عذاب بزرگ‌تر عذاب مى‌كند. (24)
هر آينه بازگشتشان به سوى ماست. (25)
سپس حسابشان با ماست. (26)

:درب فراز:
ای پیامبر تو تنها تذکر بده و حساب و کتاب آنها با ماست.


📚درس سوره:
ای انسان به ایات الهی در خلقت با توجه بنگر و قیامت را در نظر داشته باش وای پیامبر تو تنها تذکر بده و سرانجام سرنوشت انسان با ماست.


خانم موبدی

ویرایش بوسیله کاربر 1397/04/09 08:52:05 ق.ظ  | دلیل ویرایش: edit

زاویه با تفاسیر رایج
اغلب مفسران ارجمند آیات( 2 تا 16) را به جهنم و بهشت تطبیق کرده اند که البته خطا است، زیرا به قرینه کلمه «یومئذ» در آیه های (2 و 8) و شرحی که در آیات (3 تا 7 )در باره مدلول آیه 2 داده، و نیز شرحی که پس از آیه 8 داده، اشاره به زمان خاصی دارد، این عذاب ها و نعمت ها مربوط به روز قیامت است، که بالاخره در آنجا هم گرسنگی و تشنگی و نیاز به استراحت هست.


🍃🌸اگر آیات مذکور راجع به بهشت و جهنم بود، دیگر وجوه یومئذ خاشعه و وجوه یومئذ ناعمه معنی نداشت، زیرا در بهشت همه وجوه ناعمه هستند و در جهنم هم همه وجوه خاشعه هستند.

♻️پس از مرگ تنها جائی که وجوه خاشعه و ناعمه قاطی هستند قیامت است.

4⃣ حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها
در آن روزهای معاصر نزول این آیات، ثروتمند های خیلی برخورداری بوده اند که در مکان های پذیرائی شان چیزهایی مبل مانند و کمد ظروف و کوسن و بالش و قالیچه هایی که در اینجا و آنجا پخش بوده میداشته اند که خداوند وجه اعلای آنها را به عنوان نعمت بهشتی ذکر فرموده و البته باید بدانیم که خداوند در برشماری نعمت های بهشتی از کلماتی استفاده فرموده که مفهوم مخاطبان بوده است (آیه های 13 تا 16)
از بین چهار نعمت ذکر شده در آیات( 17 تا 20) ، سه نعمت برمی گیرد به محیط زندگی (کوه ها، آسمان، زمین) و یک نعمت برمی گردد به وسیله زندگی (حیوان بارکش و شیردِه)
البته ترتیب ذکر نعمات، به ترتیب انس مرد عرب آنروزی با آنهاست.
اولین انس او با شترش است که همه چیز اوست. بارش را می برد، غذایش را هم می دهد (شیر پر چربی شتری) هزینه ای هم برای او ندارد، در بیابان اگر آب پیدا نشد و خطر مرگ پیش آمد، جان شتر هم فدای او می شود، و در حالی که بیست برابر خودش وزن دارد، رام و مطیع او هم هست.

او پس از آن، با کوه ها انس دارد که در مسیرش آنها را می بیند و در پای آنها چشمه ها و نهرها است که باعث زنده ماندن او می شود. در کنار نهرها و جویبارها و چشمه ها درختهائی هست که استراحت او را تأمین می کند. پرنده ها و حیوانات وحشی دیگر نیز اسباب تفریح و احیاناً شکار او را فراهم می کنند. لذا کوه، پس از شتر، برای او چیز بسیار باارزشی است.


💥مؤلفه های عذاب های اخروی

گرچه این پاراگراف ناظر به آخرت نیست و فقط ناظر به روز قیامت است، اما، نعیم و عذاب در مقیاس کوچکتر دارای همان مولفه ها میباشد که نعیم و عذاب دائمی دارند. لذا :
چهار سؤال اصلی برای هر نوع زندگی، اینهاست:
1⃣ محیط زندگی من چگونه است؟
2⃣نیازهای اساسی من چگونه رفع می شود؟
3⃣نیازهای معنوی من چگونه رفع می شود؟
4⃣درجه رضایت من در زندگیی که دارم چقدر است؟

💢از آیات این پاراگراف چنین فهمیده می شود:

1⃣محیط زندگی به نحو غیر قابل تصوری نامطلوب است (آیه 4)
2⃣رفع نیازهای اساسی به نحو غیر قابل تصوری بد است (آیه های 5 و 6 و 7)
3⃣ نیازهای معنوی نه تنها رفع نمی شود بلکه برعکس است (آیه 3)
4⃣میزان رضایتمندی از زندگی پائین است (آیه 2)

🌤مؤلفه های نعمت های بهشتی

به قرینه آنچه که فوقا درباره مقوله های نظیر عرض کردیم در اینجا نیز میتوانیم عرض کنیم:
1⃣محیط زندگی بهشتیان به نحو غیر قابل تصوری عالی است (آیه های 10 و 11
و 12)
2⃣ رفع نیازهای اساسی آنها نیز گرچه ذکر نشده (اما با توجه به قرائن) بسیار عالی است.
3⃣نیازهای معنوی آنها نیز به عالی ترین وجه برآورده می شود، مثلاٌ:
بسیار مرفه هستند (آیه 10)،
و والامرتبه می باشند (آیه 10)،
و ادب و آداب خاصی در مورد آنها اِعمال میشود(آیه11)،
و مناظر خوش می بینند (آیه 12)،
و از نظم و ترتیب و مدیریت خوب بهره می برند (آیه 14)،
و ثروت سرشار دارند. (آیه 16).
4⃣ میزان رضایتمندی آنها از زندگی
هایشان بسیارمطلوب است (آیه 9)



🖋أقای جمال گنجه ای

آیه 1
هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ: استفهام، اشعار به تقریر و اعجاب و تعظیم دارد. حدیث به معناى پیش آمد بى‏سابقه یا به معناى مصدرى (حدوث)، یا حادثه و به تقدیر مضاف (خبر)، و اضافه حدیث به الغاشیه، اضافه موصوف به صفت است. گویا اکتفاء به وصف کوتاه الغاشیه، براى این است که چگونگى و خصوصیات آن را نمیتوان دریافت، تصویرى که از این حادثه بزرگ میتوان نمود، همین است که همه کس و همه چیز را فرامیگیرد و میپوشاند: فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَأْتِی السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِینٍ، یَغْشَى النَّاسَ هذا عَذابٌ أَلِیمٌ مراقب و نگران باش روزى را که آسمان با خود دودى آشکار آورد، مردم را فرا میگیرد، این عذاب بس دردناک است- آیات 10 و 11 سوره 44» أَ فَأَمِنُوا أَنْ تَأْتِیَهُمْ غاشِیَةٌ مِنْ عَذابِ اللَّهِ آیا از اینکه فراگیرنده‏اى از عذاب خدا به آنان رخ نماید در امان هستند؟- از آیه 108 سوره 12». از بیان و اشاره این دو آیه، چنین برمى‏آید که مقصود از غاشیه، اوضاع و احوالى است که در نهایت کار جهان، و پیش از رستاخیز بزرگ حادث میشود، و تعبیر دیگرى است از «طامه» که در سوره النازعات آمده. شاید که الغاشیه تعبیر جامعى از عذاب و احوال و اهوال قیامت باشد، چنان که در این آیات به آن تصریح شده است:
یَوْمَ یَغْشاهُمُ الْعَذابُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ روزى که فراگیرد عذاب آنان را از بالایشان و از زیر پایشان- از آیه 55 سوره 7» «و تَغْشى‏ وُجُوهَهُمُ النَّارُ» و میپوشاند روى آنان را آتش- از آیه 50 سوره 14» «وَ مِنْ فَوْقِهِمْ غَواشٍ» و از بالاى سرشان پوشنده و فراگیرنده‏هاست- از آیه 41 سوره 7». در حقیقت این عذاب محیط و فراگیرنده در قیامت، شاید بروز کفر و شرک و احاطه آثار گناه بر فطرت و استعدادها میباشد: بَلى‏ مَنْ کَسَبَ سَیِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطِیئَتُهُ فَأُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ آرى کسى که بدى فراهم آرد و خطاى آن وى را فراگیرد، پس همین‏ها یاران آتشند- آیه 81 سوره 2» إِنَّا أَعْتَدْنا لِلظَّالِمِینَ ناراً أَحاطَ بِهِمْ سُرادِقُها ما براى ستمکاران آتشى را فراهم کرده‏ایم که پرده‏هاى افراشته آن، فرا گرفته آن را- از آیه 29 سوره 18» وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِیطَةٌ بِالْکافِرِینَ و همانا جهنم احاطه دارد بر کافران- از آیه 29 سوره 9 و آیه 55 سوره 29».
بهر صورت که باشد، کلمه «الغاشیة» میتوان اشاره‏اى به حوادث نهایى جهان و پیش درآمد قیامت باشد، از این جهت که سراسر زمین و آسمان ما را فرامیگیرد، و اندیشه‏ها
را پر از هراس و وحشت مینماید، و همه چیز را از یاد میبرد. و نیز مى‏تواند عذابى باشد که در قیامت دوزخیان را فرا میگیرد، و منافذ رحمت و خیر و نجات را به روى آنان مى‏پوشاند، مایه این عذاب همان کفر و ظلم و گناه است. همه این حوادث و تحولاتى که از اندیشه بشر دور و برتر است، معلول اراده قاهرانه خداوند و قسمتى مربوط به مکتسبات و اعمال انسان میباشد.

📚تفسیر پرتوی از قرآن