رتبه: Advanced Member
گروه ها: member, Administrators تاریخ عضویت: 1390/02/31 ارسالها: 922 ![Iran (Islamic Republic Of)]( "Iran (Islamic Republic Of)") 47 تشکر دریافتی در 28 ارسال
|
فهرست ترتيب نزول سوره ها-لیست سوره های قرآن به ترتیب نزول آقای مهندس جمال گنجه ای ،تحقیقی پیرامون ترتیب نزول سوره ها انجام داده و نزول سور های قرآن را در
10 مرحله در طول 23 سال بعثت پیامبر ،تقسیم بندی کرده اند.نتیجه خلاصه تحقیق ایشان بشرح زیر است:
مرحله اول:نزول معارف پایه
سوره های عصر،توحید،حمد،زلزال،قارعه،ضحی،فلق،ناس،تین،لیل،شمس ، طارق، قدر
مرحله دوم :اعلام موجودیت و ارشاد اجمالی مخاطبان غافل
سوره های علق،قریش،تکاثر،بلد،همزه،فجر،نجم،عبس،کافرون،اعلی،مزمل
مرحله سوم:مطرح نمودن پر رنگ آخرت و جذب نفوس مستعد
سوره های انفطار،تکویر،حاقه،مرسلات،قلم،غاشیه،نبا،طور،واقعه،رحمان،دهر، مطففین، قیامه،انشقاق،ق
مرحله چهارم:اولین بازتاب های تکذیب آمیز مخالفان
سوره های مدثر،نازعات،نوح،قمر،فیل،بروج،تبت،معارج،ذاریات،جن،کوثر
مرحله پنجم:پر رنگ شدن تکذیب هاو ورود به فاز لجبازی و عناد
سوره های دخان،زخرف،فصلت،جاثیه،احقاف،مومن،یس،شوری،سبا
مرحله ششم:افزایش فشارهاو دلداری خداوند به پیامبر و مومنان
سوره های مومنون،ابراهیم،اسراء،هود،شعراء،یونس،انبیاء،صافات،ص
مرحله هفتم:افزایش بیشترِ فشارها و دلداریِ بیشترِ خداوند به پیامبر و مومنان
سوره های قصص،نمل،مریم،یوسف،حجر،طه،انعام،اعراف،کهف
مرحله هشتم:به اوج رسیدن فشارها اما در عین حال تقویت روز افزون رشد مومنان
سوره های فرقان،سجده،زمر،لقمان،عنکبوت،نحل،فاطر،روم،رعد،ملک
مرحله نهم:انجام هجرت بزرگ،تشکیل رسمی حکومت و ادامه رشد روز افزون کمی و کیفیِ جامعه ایمانی
سوره های انشراح،بقره،بینه،ماعون،عادیات،صف،محمد،انفال،حشر،منافقون، جمعه،ال عمران
مرحله دهم :تثبیت حکومت ایمانی و در پیش گرفتن رویکرد ِحل مشکلات درونی و بیرونی جامعه نوپا ،ضمن ادامه حرکت معنوی رو به تعالی
سوره های تغابن،حدید،احزاب،نساء،نور،طلاق،حج،فتح،ممتحنه،نصر،توبه، حجرات،مجادله،تحریم،مائدهجهت اطلاعات بیشتر به سایت ایشان مراجعه نمایید شیوه ای نو در تفسیر قران کریمکلمات کلیدی:ترتیب نزول سوره مکی مدنی ویرایش بوسیله کاربر 1396/03/12 01:13:41 ب.ظ
| دلیل ویرایش: key words |
سیدکاظم فرهنگ |
 2 کاربر از farhang برای ارسال مفیدش تشکر کرده اند.
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: member
تاریخ عضویت: 1390/03/04
ارسالها: 134
5 تشکر دریافتی در 4 ارسال
|
بنام خدا
آيت اله معرفت در كتاب علوم قرآني خود به روايات نقل شده در خصوص ترتيب نزول سوره ها پرداخته است كه خلاصه آنرا ذكر ميكنم:
"در ترتیب نزول سوره ها روایاتی در دست است که مورد اعتماد بزرگان است وعمدتا از ابن عباس نقل شده است.مانند روایتی که احمد بن ابی یعقوب کاتب،معروف به ابن واضح یعقوبی(متوفای 292)در تاریخ خود از محمد بن سائب کلبی از ابی صالح از ابن عباس نقل می کند (1).
و یا روایتی که محمد بن اسحاق وراق،معروف به ابن ندیم(متوفای 385)در کتاب الفهرست خود آورده است (2).و یا علامه طبرسی صاحب تفسیر از شیخ خود ابو محمد مهدی بن نزار حسینی قاینی از علامه قرن پنجم حافظ کبیر عبید الله بن عبد الله بن احمد، معروف به حاکم حسکانی نیشابوری صاحب کتاب «شواهد التنزیل »روایت ترتیب را از ابن عباس آورده است.
و نیز از کتاب «الایضاح »استاد احمد زاهد روایتی را نقل کرده است (3).و نیزامام بدر الدین زرکشی،اولین محقق مسایل قرآنی(متوفای 794) در کتاب خود«البرهان فی علوم القرآن »که در سال 773 آن را نگاشته،تفصیلا روایات ترتیب راآورده است و می گوید:«هذا نزل من القرآن و علیه استقرت الروایة من الثقات » (4).وبالاخره جلال الدین سیوطی،علامه عصر خود(متوفای 911)در کتاب معروف خود«الاتقان »این روایات را آورده است،و از ابو الحسن بن حصار،در این زمینه منظومه ای می آورد که در کتاب الناسخ و المنسوخ وی درج شده است.سیوطی روایت ترتیب را از جابر بن زید (5) نیز می آورد که تکمیل کننده روایت ابن عباس به شمار می رود (6).
علامه طبرسی و دیگر بزرگان فن،متذکر می شوند که رعایت ترتیب سوره ها،نظربه ابتدای هر سوره است.اگر سوره ای تا چند آیه نازل شود،و پیش از اتمام آن سوره،سوره دیگری به طور کامل نازل گردد،و حتی چند سوره دیگر در این میان به صورت کامل نازل شود،آن گاه بقیه سوره نخست نازل شود،در این حالت نیزاعتبار ترتیب،مبدا نزول هر سوره خواهد بود.چنان که سوره علق تا پنج آیه در آغازبعثت نازل گردید و پس از چند سال بقیه سوره نازل شد.هم چنین سوره مدثر وسوره مزمل و غیره نیز به همین روال نازل شده اند.به همین دلیل سوره علق اولین سوره نازل شده شمرده می شود."
http://www.hawzah.net/fa/article/view/2236
علامه طباطبايي در تفسير الميزان بر اين باور است كه:
"در فن تفسير وبحثهاى مربوط به دعوت نبويه وسير روحى و سياسى واجتماعى دعوت در زمان رسول خدا (صلى اللّه عليه وآله و سلم ) وتحليل سيره شريفه آن جناب ، دانستن اينكه كدام سوره مكى و كدام مدنى است وتقديم وتاءخير نزول آيات ، دخالت بسيارى دارد.
وروايات ، به طورى كه ديديد در اثبات اين مجهولات نمى توانند مورد اعتماد باشند، چون هيچ يك از مضامين آنها متواتر نيست ، علاوه بر اينكه ميان آنها تعارض وجود دارد كه در نتيجه از درجه اعتبار ساقط شده اند.
پس تنها طريق براى تحصيل اين غرض ، تدبر ودقت در سياق آيات و بهره جويى از قرائن وامارات داخلى وخارجى است ، كه ما هم در تفسير خود از همين راه استفاده كرده ايم واللّه المستعان ."
ترجمه تفسير الميزان جلد 13 صفحه : 325
ویرایش بوسیله کاربر 1398/07/14 09:01:20 ق.ظ
| دلیل ویرایش: edit
|
2 کاربر از rahim برای ارسال مفیدش تشکر کرده اند.
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: member
تاریخ عضویت: 1390/11/17
ارسالها: 221
6 تشکر دریافتی در 5 ارسال
|
علامه طباطبايي در كتاب قرآن در اسلام،اين چنين گفته است:
آنچه درباره اين روايات ميتوان گفت اينست كه بهيچوجه قابل اعتماد نيستند زيرا نه ارزش روايت ديني را دارند و نه ارزش نقل تاريخي: أما ارزش روايت ديني زيرا اتصال پيغمبر اكرم (ص) را ندارد و تازه روشن نيست كه ابن عباس اين ترتيب را از خود پيغمبر اكرم (ص) فرا گرفته يا از كساني ديگر كه معلوم نيست چه كساني بوده‌اند يا از راه نظر و اجتهاد كه تنها براي خودش حجيت دارد.
و اما ارزش نقل تاريخي زيرا ابن عباس جز زمانناچيزي از زمان حيات پيغمبر اكرم (ص) صحابت آنحضرت را درك نكرده و بديهي است كه در نزول اينهمه سوره‌هاي قرآني حاضر و شاهد نبوده و اگر ترتيب نامبرده را از راه نظر و اجتهاد نيز بدست نياورده باشد از ديگران شنيده و در نتيجه خبري ميشود بي‌ذكر مدرك و چنين نقل تاريخي بي ارزش است.
گذشته از اينها اين روايات با فرض صحت و استقامت خبر واحد هستند و چنانكه در علم اصول بثبوت رسيده چنين خبري در غير احكام شرعيه خالي از اعتبار ميباشد.
پس بنابر آنچه گذشت تنها راه براي تشخيص ترتيب سوره‌هاي قرآني و مكي يا مدني بودن آنها تدبر در مضامين آنها و تطبيق آن با اوضاع و احوال پيش از هجرت و پس از هجرت ميباشد، اين روش تا اندازه‌اي كه پيش ميرود براي تشخيص ترتيب سور و آيات قرآني و مكي يا مدني بودن آنها سودمند ميباشد چنانكه مضامين سوره‌هاي انسان و العاديات و مطففين بمدني بودن آنها گواهي ميدهد اگر چه برخي ازين روايات آنها را جزء سوره‌هاي مكي قرار ميدهد."ویرایش بوسیله کاربر 1395/01/16 07:43:09 ب.ظ
| دلیل ویرایش: edit
|
2 کاربر از kabir برای ارسال مفیدش تشکر کرده اند.
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: member, Administrators تاریخ عضویت: 1390/02/31 ارسالها: 922 ![Iran (Islamic Republic Of)]( "Iran (Islamic Republic Of)") 47 تشکر دریافتی در 28 ارسال
|
پیشنهادی در
ترتیب نزول سوره های قرآن
با رویکرد توجه به محتوای کلی سوره ها و کلمات وعبارات کلیدیمراحل مختلف نزول سوره های قرآن بر حسب نوع و گستره دعوت و واکنش مخاطبان
بر اساس تحقیق اینجانب،توضیحات و مبانی کار در فایل پیوست بیان شده است.
مرحله اول :اماده سازی پیامبر و نزول مفاهیم پایه(یکتایی خدا،وجود آخرت و ترجیح ان بر دنیا، وجودحساب وکتاب و دودسته شدن انسانها براساس اعمال دنیا، تاکید برتوجه به همنوعان و نکوهش مال دوستی)
روش تبلیغ:تذکر به افراد مستعد، مخاطب ایات پیامبر است و بطور کلی به نوع انسان اشاره میشود.
شامل سوره های توحید شمس اعلی ضحی عصر عادیات تکاثر زلزال قارعه همزه
مرحله دوم: ادامه بحث معاد با بیان جزییات بیشتر حوادث زمان وقوع و حالات متضاد اهل بهشت و جهنم ، ادامه نکوهش دنیا خواهی و مال دوستی ، تاکید غالب بر معاد است
شروع تردیدها و روگردانی و تکذیب نسبت به معاد، دلایل بر امکان و قدرت خدا بر بعث انسانها.
ورود ضمایر و خطابها و افعال مخاطب جمع: کم
شامل سوره های لیل تین ماعون طارق انفطار عبس قیامت غاشیه فجر
مرحله سوم: زیاد شدن مکذب ها و سرزنش مکذبین (ویل للمکذبین) وتهدید خداوند به عذاب؛ تاکید غالب بر معاد است.
توصیفات بیشتر قیامت و تفکیک اصحاب یمین و شمال ، نکوهش مال خواهی و عدم توجه به مساکین
تهمت به قران و حمایت خدا از پیامبر و قران که وحی است، و توصیه پیامبر به صبر و تسبیح ،
ورود به فاز انذار افراد مستعد از اتش وعذاب خدا (علاوه بر تذکر مرحله قبل)
اجزای نماز در سوره های این مرحله ذکر شده ربک فکبر،فسبح باسم ربک العظیم،یسجدون،یرکعون
شامل سوره های: نازعات انشقاق بلد مدثر واقعه مرسلات نبا معارج مطففین
مرحله چهارم: دعوت به توحید و عبادت خدا و نکوهش از معبودان غیر خدا و عقاید خرافی مشرکان ، گسترش دعوت پیامبر و اتهامات جنون و شاعر و ساحر به پیامبر،
شروع کید و ازار کافرین، و اشاره به برتر بودن کید خدا در برابر کید کافرین به منظور دلگرمی وتقویت پیامبر برای تحمل تکذیب ها و صبر در برابر گفته های انها(فاصبر علی مایقولون اصبر لحکم ربک)و توصیه پیامبر به تسبیح و ذکر
درخواست سازش از پیامبر و دستور خدا به عدم اطاعت (لاتطع) از کافران و مرزبندی با انها،
شامل سوره های تکویر طور نجم کافرون،حاقه قاف مزمل حمد قریش فیل قلم علق انسان
مرحله پنجم:فراگیر شدن دعوت و مشهورشدن پیامبر در مکه (نذیر مبین) ادامه احتجاج و انذارهای مرحله قبل، ادامه تهمتهای شاعر ومجنون واساطیر ،ازار ومسخره مسلمانان و دستور به تداوم صبر ،
تشکیل گروهی از اهل ایمان،حمایت بیشتر پیامبر با ذکر داستانهای ازار پیامبران قبل وحمایت خدا از انها و نجات انها و یارانشان و نابودی کفار و اقوام مکذب قبل،احتجاج برتوحید و ذکر نعمات مختلف خدا، بهانه های مختلف مشرکان از جمله نزول ملائک یا معجزاتی دیگر،
اضافه شدن وظیفه بشارت بر انذار،تاکید بر اجر نخواستن پیامبر،
لغات وهبنا و فتناو مننا وانجینا و نبلوکم واتینا زیاد است
شامل سوره های صاد صافات بروج قمر ذاریات رحمان طه مریم کوثر
مرحله ششم:ادامه مرحله پنجم ،انذار و بشارت، دلداری پیامبر که هرکار کنی اکثریت اینها ایمان نمی اورند،خدا بر قلب اینها مهر زده،توکل کن ،تو وکیل اینها نیستی
تهدید به اخراج پیامبر، دستورات عبادی و اخلاقی به مسلمانان،انفاق،
اشاره به مشابه بودن قران و پیامبر با کتب و انبیای قبل،و گواهی اهل کتاب بر صدق پیامبر
شامل سوره های شعرا اسرا فرقان کهف یوسف قصص نمل حجر مسد هود قدر
مرحله هفتم: شدت و غلبه انذار ها،احتجاج و اتمام حجت با کافران و تهدید به انتقام الهی.تاکید بر تقاضای کافران در لحظه مرگ و قیامت برای بازگشت به دنیا وخروج از این وضعیت.
اما ایمان در لحظه مرگ یا عذاب فایده ندارد.احتجاج در توحید ومعاد از جمله با توجه بیشتر به ایات خدا درطبیعت،
توصیه به صبر واستقامت پیامبر و مسلمانان، توکل به خدا و پناه بردن از شیطان، عدم تبعیت از غیر حق
مرحله بلاغ و ظهور خطابهای یاایهاالناس
شامل سوره های دخان یس انعام سبا جن یونس اعراف غافر فصلت زخرف احقاف
مرحله هشتم :مشابه مرحله قبل بعلاوه انذار واتمام حجت با منکرین که اصرار در استکبار و نشنیدن ایات دارند، دعوت به استغفار و اجابت دعوت ،عدم تعجیل در عذاب
حمایت از پیامبر و مومنان و توصیه به صبر و استقامت و پایداری بر ایمان (عدم تردید ونفاق و بیعت شکنی) وامادگی هجرت ومجاهده، ایمان به تحقق وعده نصرت الهی و عدم خلف وعده خدا،
شامل سوره های: شوری زمر نوح ابراهیم فاطر روم سجده مومنون فلق ناس انبیا عنکبوت رعد حج (بجزایات25-41) بقره (ایات1-39) لقمان جاثیه نحل ملک
مرحله نهم:هجرت به مدینه،قتال با مشرکین مکه،دعوت اهل کتاب به یاری پیامبر و نپذیرفتن انها ،تغییر قبله، ازار وکارشکنی یهودعلیه پیامبر و مسلمانها، جنگ با یهودیان ، ظهور افراد منافق و ترس انها از حضور در جنگها
تعدد خطاب یا ایهاالذین امنوا
شامل سوره های بقره (ایات40-103 اهل کتاب) محمد حج (ایات 38-41 جهاد) انفال(جنگ بدر) انشراح بقره (104-تا 220 بجز 178-204 اهل کتاب و قبله،جهاد)جمعه بینه آل عمران(جنگ احد و مباهله) حج (ایات25-37) مائده(اهل کتاب:12- 34و 41-86 و 109-120) نسا حشر (شکست یهود بنی نظیر) ممتحنه
مرحله دهم: گسترش افراد منافق و علنی شدن مخالفتهای انها و جری شدن انها در توطئه چینی و دستور جهاد با انها ، تکمیل احکام فردی خانوداگی و اجتماعی و بیان حدود، صلح با مشرکان مکه و امکان گسترش تبلیغ اسلام ،فتح مکه و قدرتمند و فراگیر شدن دولت اسلامی و انعقاد پیمانهای مختلف و هشدار به پیمان شکنان
شامل سوره های نور احزاب(جنگ خندق) حدید بقره (ایات باقی مانده:احکام) طلاق مجادله تحریم فتح (صلح حدیبیه) نصر منافقون صف توبه(ایات 1-36 برائت) حجرات تغابن توبه (آیه 37 تا اخر:جنگ تبوک و منافقان) مائده(ایات باقی مانده: احکام و حجه الوداع)
سیدکاظم فرهنگ ویرایش بوسیله کاربر 1396/04/21 11:03:55 ق.ظ
| دلیل ویرایش: edit فایلهای الصاق شده :  tartib&moghadameh.pdf (173kb) تعداد دانلود 14 بار.شما نمی توانید ضمائم را ببینید/دریافت کنید. ثبت نام کنید. |
سیدکاظم فرهنگ |
2 کاربر از farhang برای ارسال مفیدش تشکر کرده اند.
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: member, Administrators تاریخ عضویت: 1390/02/31 ارسالها: 922 ![Iran (Islamic Republic Of)]( "Iran (Islamic Republic Of)") 47 تشکر دریافتی در 28 ارسال
|
به نام خدا
در تحقیقی که این جانب در ترتیب نزول سوره های قران با توجه به درس کلی سوره و عبارات کلیدی داشتم،
نکات جالبی از مراحل مختلف رسالت پیامبر و وواکنش مخاطبین ،بدست امد
که بخشی از نکات مرتبط با سوره های مکی در دومین جلسه قران پویان در سال جاری ارایه شد.
.فایل صوتی ارایه مذکور قابل دسترسی است برای دانلود فایل صوتی ارایه مذکور کلیک کنیدویرایش بوسیله کاربر 1396/04/21 11:21:16 ق.ظ
| دلیل ویرایش: edit |
سیدکاظم فرهنگ |
1 کاربر از farhang برای ارسال مفیدش تشکر کرده است.
|
alaie در تاریخ 1395/11/24
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: member, Administrators تاریخ عضویت: 1390/02/31 ارسالها: 922 ![Iran (Islamic Republic Of)]( "Iran (Islamic Republic Of)") 47 تشکر دریافتی در 28 ارسال
|
جدیدترین تحقیق در فهرست و مراحل ترتیب نزول سوره ها
به نام خدا
در نشست حضوری قران پویان در خرداد ماه سال 96 ،سخنرانی این جانب با موضوع "بررسی اجمالی تحولات ۲۳سال دعوت پیامبر بر اساس ترتیب نزول سوره ها" به مراحل ده گانه نزول سوره ها و عبارات و کلمات کلیدی انها اشاره شد .
مقدمه سخنرانی و فایل صوتی آن در پست شماره 4 از صفحه زیر(لینک پایین) قابل دسترسی است.جهت دانلود سخنرانی تبیین مراحل نزول سوره ها کلیک کنید.ویرایش بوسیله کاربر 1396/05/26 05:00:12 ق.ظ
| دلیل ویرایش: edit |
سیدکاظم فرهنگ |
|
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: member
تاریخ عضویت: 1390/11/17
ارسالها: 221
6 تشکر دریافتی در 5 ارسال
|
تفسير قران به ترتيب نزول (تفسير تنزيلي)-ليست هاي ترتيب نزول سوره هاي قران كريم
تفسیر «فهم القرآن الحکیم» اثر گرانسنگ محمد عابد جابری است. این تفسیر بر اساس ترتیب سوره های قرآن در سه مجلد به زیور طبع آراسته شده است. در مجلد اول و دوم سوره های مکی و درمجلد سوم سوره های مدنی به تفسیر در آمده است.
ترتیب سوره ها در نگاه جابری متفاوت از ترتیب مورد نظر مستشرقان و مصحف مورد اعتماد الازهر است.
جابری قرآن را فراتر از زمان و مکان، فهم قرآن را بسیار پراهمیت و مخاطبان قرآن را نیازمند فهم جدید می داند (۱/۱۰). به باور او فهم قرآن به معنای جدا سازی نص قرآن از تفاسیر مختلف و متفاوت و ایجاد ارتباط میان عصر جدید و اصالت نص۱ است.
نویسنده «فهم القرآن» تفسیرگران قرآن را گرفتار زیاده‌گویی و تکرار می بیند. به باور او فاعل فهم تنها به تعدادی از تفاسیر چون «جامع البیان» طبری و «کشاف» زمخشری و چند اثر لغوی مانند «معانی القرآن» و «مجاز القرآن» نیازمند است، نه همه تفاسیر قرآن. (۱/۱۱)
اهمیت تفسیر بر اساس نزول
محمد جابری درباره اهمیت تفسیر بر اساس ترتیب نزول سوره ها می‌نویسد:
«از انس و الفت دائمی با تفاسیر قرآن به ضرورت تهیه تفسیری که از تفاسیر قرآن بهره برده باشد و استوار بر ترتیب نزول سوره ها انجام گرفته باشد رسیدم.» (۱/۱۳)
جابری بحث نزول سوره را بسیار پراهمیت می بیند و دانستن ترتیب نزول را در فهم قرآن بسیار تأثیر گذار می خواند (۱/۱۳).
جابری مراحل نزول قرآن مکی را این گونه تقسیم می کند:
الف) دعوت پنهانی که سه سال به درازا کشید. در این مرحله آیات خطاب به پیامبر است و تأکید بر بعث،حساب، وعد و وعید و صحنه های قیامت است.
ب) آغاز تعرض به بت‌ها و درگیری با قریش
ج) تعرض به بت‌ها و اذیت و آزارهای قریش
د) محاصره پیامبر و مسلمانان در شعب ابی طالب
هـ) برچیده شدن حلقه محاصره و دعوت عمومی مردم به اسلام
نویسنده فهم القرآن جدا سازی مراحل یاد شده را در راستای مرتب سازی سوره-های مکی ضروری و در عین حال بسیار سخت می خواند. (مدخل الی‌القرآن، /۲۵۴)
به باور او ،ترتیب برآمده از روایت ابن عباس همخوانی بیشتری با مراحل دعوت پیامبر دارد . در نگاه جابری، دقت و سنجش روایاتِ بیانگرِ ترتیب نزول سوره ها ضروری است و اعتماد بی‌حد و حصر به این گونه روایات شایسته نیست.
نویسنده فهم القرآن تغییر در ترتیب سوره های قرآن را مشروط به هدفمندی و نتیجه دار بودن آن مقبول و معقول می شناسد. وی شناخت همخوانی مسیر دعوت و مراحل نزول و فهم استوار بر سیره را هدف خویش از دوباره مرتب سازی سوره های قرآن معرفی می کند و بر این اساس تغییر در ترتیب متعارف قرآن را معقول و مقبول معرفی می کند. (مدخل الی القرآن/۲۴۴-۲۴۵)
نقل از مقاله تفسیر «فهم القرآن الحکیم» در نگاهی گذرا،محمّد بهرامى ویرایش بوسیله کاربر 1396/07/25 04:23:21 ب.ظ
| دلیل ویرایش: edit kabir تصاویر زیر را ارسال کرده است: tartib_jaberi.JPG (58kb) تعداد دانلود 14 بار.شما نمی توانید ضمائم را ببینید/دریافت کنید. ثبت نام کنید.
|
|
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: member
تاریخ عضویت: 1390/11/17
ارسالها: 221
6 تشکر دریافتی در 5 ارسال
|
ترتيب نزول سوره هاي قران-
محمد عزه دَرْوزَه (۱۹۸۴-۱۸۸۷م)نگارنده التفسير الحديث، دو نوع ترتیب را برای قرآن ضروری می‌داند؛ چینش نخست به صورت قرآن موجود در زمان پیامبر به قصد تأمین مصونیت و برای تلاوت انجام پذیرفته است. در کنار تنظیم موجود، در مقام تفسیر باید سوره‌های قرآن بر اساس ترتیب نزول ساماندهی شود تا بدین وسیله زمینه ورود مفسر در فضای سیره دعوتی و محیط زندگی پیامبر فراهم گردد.
مطالعه قرآن در چنین فضایی به یقین فهم بهتر و دقیق‌ترآیات را در پی دارد. وی در این رابطه می‌گوید:
«زیرا با چنین ساماندهی، پیگیری سیره پیامبر در مقاطع مختلف و پشت‌سر هم امکان‌پذیر می‌گردد، همان گونه که پیگیری و مطالعه شکل‌ها و مراحل تنزیل [آیات] به صورت واضح‌تر و دقیق‌تر، زمینه تحققش فراهم می‌گردد. به وسیله این دو نوع پیگیری، مطالعه‌کننده خود را در فضا، شرایط زمانی و مکانی و جریان مناسبت‌های نزول قرآن و غایت و مفاهیم آن احساس می‌کند و حکمت تنزیل برایش آشکار میشود.»
تلقی دروزه این است که قرآن دوره کامل سیره پیامبر را از آغاز تا پایان به صورت نظام یافته و رو به تکامل و گسترش نشان میدهد. برای کسی که با دقت و مطابق ترتیب نزول به قرآن نگاه می‌کند، آشکارمی‌گردد که تمام سوره‌ها، مجموعه‌ها و فصل‌های قرآن، موضع‌گیری‌های متقابل پیامبر۹، مردم محیط ایشان ـ اعم از مشرکان و اهل کتاب ـ و مؤمنان را نشان میدهد، یا بیان‌کننده گسترش و سیر رو به تکامل این موضع‌گیری‌ها می‌باشد که در قالب فراخوانی، تبیین استدلال، موعظه، بیدارگری، بشارت، بیم دادن، تشبیه، مثال، داستان‌ها، ترغیب، ترساندن، جدال، مبارزه طلبی، لجاجت و عناد، برتری‌جویی وتکبر، سؤال و جواب، جهاد، قانونگذاری، تشریع و ... در معرض مطالعه قرار گرفته‌اند.
وي در خصوص كشف ترتيب نزول سوره ها مي گويد:«ترتیب نزول‌های هفت‌گانه قرآن با هم اختلاف دارد؛ از نظر تقدیم و تأخیر و مکی و مدنی بودن سوره‌ها. علاوه بر این، حق این است که بگوییم امکان ندارد که ترتیب نزول صحیح برای نزول تمام سوره‌های قرآن تعیین شود، همان گونه که تمام ترتیب‌های موجود نقدپذیر می‌باشد و بر سند قوی و قابل اعتماد تکیه ندارد.
گذشته از این، ادعای ترتیب نزول سوره‌ها خالی از حقیقت است؛ زیرا در سوره‌های طولانی، بسیاری از فصل‌های هر سوره پس از نزول فصل‌های سوره دیگر یا پیش از نزول آنها نازل شده است. ممکن است فصلی از سوره بعدی پیش از فصلی از سوره قبلی یا پس از آن نازل شده باشد.»
«اسلوب و سبک قرآن در سطح گسترده‌ای در امر شناسایی و تفکیک سوره‌های مدنی و مکی، بلکه آیات مکی و مدنی کمک می‌کند.»
به عنوان نمونه سوره‌های رعد، حج، انسان و زلزله بر اساس این ویژگی‌ها، به‌رغم اینکه در ترتیب قرآن «قدور اوغلی» و دیگران مدنی شناخته شدهاند، از سوره‌های مکی قلمداد میشود
ترتیب سوره‌های قرآن
چینش تفسیری سوره‌ها به تبعیت از ملاک‌های مورد قبول دروزه با تمام ترتیب نزول هفت‌گانه موجود فرق دارد، حتی در تعداد سوره‌های مکی و مدنی.در این چینش، سوره‌های مکی که تعداد آنها ۹۱ سوره است،
به ترتیب عبارت‌اند از: فاتحه، علق، قلم، مزمل، مدثر، مسد، تکویر، اعلی، لیل، فجر، ضحی، شرح، عصر، عادیات، کوثر، تکاثر، ماعون، کافرون، فیل، فلق، ناس، اخلاص، نجم، عبس، قدر، شمس، بروج، تین، قریش، قارعه، قیامه، همزه، مرسلات، ق، بلد، طارق، قمر، ص، اعراف، جن، یس، فرقان، فاطر، مریم، طه، واقعه، شعراء، نمل، قصص، اسراء، یونس، هود، یوسف، حجر، انعام، صافات، لقمان، سبأ، زمر، غافر، فصلت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه، احقاف، ذاریات، غاشیه، کهف، نحل، نوح، ابراهیم، انبیاء، مؤمنون، سجده، طور، ملک، حاقه،معارج، نبأ، نازعات، انفطار، انشقاق، روم، عنکبوت، مطففین، رعد، حج، الرحمن، انسان و زلزله
سوره‌های مدنی که تعداد آنها ۲۳ سوره می‌باشد، عبارت‌اند از: بقره، انفال، آل‌عمران، حشر، جمعه، احزاب، نساء، محمد، طلاق، بینه، نور، منافقون، مجادله، حجرات، تحریم، تغابن، صف، فتح، مائده،ممتحنه، حدید، توبه و نصر .
برگرفته از مقاله نگرشی بر «التفسیر الحدیث» سيد ابراهيم سجادي
|
|
|
|
|
|
رتبه: Guest
گروه ها: Guests
تاریخ عضویت: 1391/10/20
ارسالها: 798
17 تشکر دریافتی در 16 ارسال
|
سلام
یک سوال برایم پیش آمده بود که بنده را به تارنمای شما کشاند.
دنبال ترتیب نزول سوره های قرآن بودم که افراد مختلفی آن را ارایه کرده بودند. اما جدولی که شما ارایه کرده بودید بسیار متفاوت از بقیه است.
مثلا ما می دانیم که اولین آیات نازل شده از سوره ی علق بوده بعد مزمل و مدثر، اما تقسیم بندی شما از قل هو الله شروع میشه. گویا شما در این قضیه مستندات تاریخی را استفاده نکردید. اگر می شود در خصوص جدولتان توضیح بفرمایید.
باتشکر
|
|
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: member, Administrators تاریخ عضویت: 1390/02/31 ارسالها: 922 ![Iran (Islamic Republic Of)]( "Iran (Islamic Republic Of)") 47 تشکر دریافتی در 28 ارسال
|
با سلام و تشكر از سئوال و دقت شما
مباني و توضيحات ليست ترتيب نزول پيشنهادي ما در فايل پي دي اف الصاق شده در پست 4 اضافه شد.
كه ميتوانيد مطالعه نماييد.
بطور خلاصه ليستهاي ترتيب نزول روايي يا تاريخي داراي اشكالات زير است:
1-انتساب آنها به منبعی چون پیامبر یا امامان معصوم،محل تردید است بنابراین نمی توان انرا قطعی و بی چون وچرا دانست.لذا باب نقد و بازنگری آن باز است.چنانکه علامه طباطبایی نیز در تفسیر المیزان و نیز کتاب قران در اسلام گفته است:" آنچه درباره اين روايات ميتوان گفت اينست كه بهيچوجه قابل اعتماد نيستند زيرا نه ارزش روايت ديني را دارند و نه ارزش نقل تاريخي. تنها راه براي تشخيص ترتيب سوره‌هاي قرآني و مكي يا مدني بودن آنها تدبر در مضامين آنها و تطبيق آن با اوضاع و احوال پيش از هجرت و پس از هجرت ميباشد."
2- در لیست،مبنای قرارگیری سوره معمولا اولین آیات نازله از آن سوره یا آیات ابتدای سوره بوده است و حال آنکه ادامه سوره که بخش اکثریت سوره را هم تشکیل میدهد،حاومی ایات و مفاهیمی است که مسلما در اینده ای دورتر و در شرایطی متفاوت نازل شده است.
مرحوم آیت الله معرفت در کتاب علوم قرآنی،اشاره کرده که "علامه طبرسی و دیگر بزرگان فن متذکر میشوند که رعایت ترتیب سوره ها،نظر به ابتدای هرسوره است."
مثلا سوره علق که در اکثر لیستها اولین سوره است،صرفا بدلیل نزول 5 آیه نخست آن در ابتدای بعثت در اول لیست قرار گرفته ،حال آنکه در ادامه سوره صحبت از کسی است که پیام پیامبر را تکذیب کرده و خدا هشدار میدهد که اگر دست برندارد،او را به جهنم می کشانیم.واین کنش و واکنش در اولین سوره نازله بر پیامبر قطعا جایی ندارد.پس ادامه این سوره در زمان دیگری نازل شده که باید به دنبال آن بود.
3- اشکال دوم به لحاظ محتوایی و شرایط و روند طبیعی ابلاغ پیام وشکل گیری تدریجی مخالفتها،بر برخی سوره هایی که ظاهرا یکجا هم نازل شده اند،وارد است.
بعنوان نمونه در لیست منسوب به امام صادق یا لیست مصحف الازهر که بسیار به هم نزدیکند،سوره های مسد و تکویر سوره های پنجم و ششم هستند.همانطور که میدانیم در شروع بعثت،دعوت فراگیر نبوده است.ضمن انکه باید ابتدا پیام وحی به مردم منتقل شود تا بعد،تردیدها و مخالفتها شکل بگیرد.بر این اساس اختصاص یک سوره بر نکوهش ابو لهب یا تهمت مردم به پیامبر مبنی بر جنون و پاسخ خدا در سوره تکویر که رفیق شما مجنون نیست، در هفته های نخست بعثت غیر منطقی است.
مبانی و روش کار:
در این کار مبنای استخراج وقضاوت در تعیین تاریخ نزول،توجه به درس و پیام کلی سوره و نیز کلمات و عبارات کلیدی موثر بوده است
-واحد کار،نيز سوره است.هرچند که میدانیم برخی سوره ها در دو یا چند نوبت و با فاصله زمانی تکمیل شده اند.اما از انجا که اولا ملاکی عمومی برای تعیین این قسمتها و نیز تاریخ نزول انها نداریم(جز برخی موارد معدودی که روایات قطعی در شان نزول انهاست یا قرینه لفظی و معنوی در خود ایات وجود دارد)ثانیا توجه به این نکته که قراردادن این مجموعه های پراکنده زمانی در داخل یک سوره توسط نبی اکرم دارای حکمت وفلسفه ای است و آن هماهنگ ومرتبط بودن با سایر مفاد سوره است،تمرکز کار ما را بر سوره ها قرار داد و از ورود به افراز سوره ها بر حسب آیات (مشابه روش مرحوم بازرگان) بازداشت.
|
سیدکاظم فرهنگ |
|
|
|
|
|
رتبه: Guest
گروه ها: Guests
تاریخ عضویت: 1391/10/20
ارسالها: 798
17 تشکر دریافتی در 16 ارسال
|
سلام آقای فرهنگ وقت شما به خیر
گروهی از مفسرین و کارشناسان معتقد هستند طبق دلایل و روایاتی،
شروع نزول قرآن از ماه رمضان و سال سوم بعثت است،
به عبارتی شروع نزول آیات قرآن سه سال بعد از آغاز رسالت پیامبر اکرم (ص) است.
گروهی دیگر از کارشناسان این قضیه را قطعی نمی دانند اما باز محتمل می دانند.
گروهی دیگر از کارشناسان هم طبق دلایلی، احـتـمـال می دهندکه شروع نزول قرآن از همان اغاز رسالت و بعثت پیامبر می باشد.
با توجه به اپلیکیشن تنزیل و ليست ترتسبي نزول شما ،نزول حدود چهل سوره در همان سه سال اول است.
(به صورت کامل یا بخشهایی از هر سوره)
شما طبق چه دلایلی معتقد هستید
در این سه سال این تعداد سوره و آیه نازل شده است؟
آیا این دسته بندی به صورت احتمالی است؟
با چه دلایلی می توان دیگر نظرات را نقد کرد؟
|
|
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: member, Administrators تاریخ عضویت: 1390/02/31 ارسالها: 922 ![Iran (Islamic Republic Of)]( "Iran (Islamic Republic Of)") 47 تشکر دریافتی در 28 ارسال
|
سلام بر شماو تشكر از دقت شما
1-به نظر من بعد از اغاز بعثت،وحي به پيامبر استمرار داشته و متوقف نشده(البته وقفه اي زياد كه بتوان اسم انرا قطع وحي ناميد) برخي معتقد به دوران فترت وحي هستند كه اثبات ان دليل ميخواهد.
2-مطابق مشهور تاريخ،از سال سوم بعثت،دعوت پيامبر ،اشكار و مشهود شده كه اين پديده با لفظ "نذير مبين "در قران سازگار است و قبل از ان روش تبليغ ،مطابق ايات،تذكر و انذار افراد مستعد بوده است
اولين كاربرد لفظ نذير مبين نيز در سوره صاد است كه سوره 41 است.
در تفاسير ،رواياتي نيز بر نزول ايه 4 سوره صاد بعد از اشكارشدن دعوت،وجود دارد.
|
سیدکاظم فرهنگ |
|
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: Moderator, Administrators, member
تاریخ عضویت: 1390/03/24
ارسالها: 1,740
تشکرها: 4 بار
29 تشکر دریافتی در 29 ارسال
|
ایا سوره علق یکپارچه و یکجا نازل شده؟ یا در دو قسمت؟ اولین سوره نازل شده چه بوده است؟
با سلام و درود
جناب فرهنگ نظرشان این است که اولین سوره نازل شده، اخلاص است.
حمد دوبار نازل شده که بار اول به عنوان مناجات بوده و قبل از آغاز رسالت و به عنوان آغاز نبوت در غار حراء بوده است. بنا بر این اولین سوره به عنوان قرآن علق در رمضان و در شب قدر بوده است.
نصرحامد ابوزید مدثر را اولین سوره می داند. اما مدثر نمی‌تواند اولین سوره باشد چون در آن آمده است که یکی از مشرکان قرآن را سحر خوانده بود. باید قبل از قرآنی می بود که سحر خوانده شود.
اینکه گفته میشود سوره علق در دو مرحله نازل شده نادرست است. بلکه این سوره یکجا و در آغاز رسالت پس از قرائت سوره حمد در اولین نماز اسلامی پیامبر در ملأ عام و همزمان با واکنش ابوجهل به محتوای نماز پیامبر نازل شده و به پیامبر تاکید کرده که نمازت را بخوان (اقرأ...) و به این انسان طغیانگر یعنی ابوجهل (ان الانسان لیطغی...) توجه نکن که ما با او طرفیم ( کلا لئن لم ینته لنسفعا...)
روایات درباره آغاز نزول مختلف است.. قولی که به برکت فیلم مصطفی عقاد با نام محمد رسول الله و سپس تبلیغ مستمر و چند ده ساله صداوسیما بر شهرت آن افزوده شده می گوید پنج آیه اول علق اولین آیات در حرا بوده است.
اشکالات عمده بر این قول وارد است .مثلا بقیه سوره علق با کلا شروع شده در حالی که کلا حذف ردع است و در آغاز کلام نمی آید. آخر علق هم امر به سجده کرده که با اول سوره که اقرأ است(یعنی نمازت را بخوان) سیاق را یکپارچه نشان می دهد.
جناب اقای دکتر جعفر صادقی
|
|
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: member, Administrators تاریخ عضویت: 1390/02/31 ارسالها: 922 ![Iran (Islamic Republic Of)]( "Iran (Islamic Republic Of)") 47 تشکر دریافتی در 28 ارسال
|
جناب اقاي دكتر صادقي با سلام و تشكر از جنابعالي
1-نزول دوباره حمد،دليل قطعي ندارد ولي بعنوان يكي از فرضيات قابل توجه در اين موضوع مطرح است.
اما با توجه به اينكه سوره بر توحيد در عبادت تاكيد دارد،نميتوان انرا جزو نخستين سوره هاي نازل شده دانست.
البته قائلين به اين نظريه،معمولا سوره علق را نخستين سوره دانسته و با استناد به وجود فعل صلي در سوره و نيز روايت پيامبر كه لا صلاه الا بفاتحه ،نتيجه ميگيرند كه پس سوره حمد بايد قبلا نازل شده باشد.
2-همان طور كه سوره مدثر بدليل مفاد داخلي ان نميتواند اولين سوره باشد،كل سوره علق هم نمي تواند نخستين سوره باشد. زيرا صحبت از امر بالتقوي توسط پيامبر و تكذيب و تولي توسط فرد مقابل است.
بنابراين پيامبر ،قبلا دعوت و ابلاغ پيام را بايد اغاز كرده باشد تا نزول چنين اياتي قابل پذيرش شود.
3-صرف وجود كلا ،نمي تواند دليلي بر نفي نزول يك مرحله اي سوره علق باشد
زيرا اولا قران،حالت گفتاري است و اين ايات با توجه به شرايط و زمينه هاي بستر زمان نزول اين سوره و محاورات و تعاملات طرفين اين ماجرا،نازل شده كه در قران بطور كامل منعكس نشده است.
ثانيا بنابر نظر نحويون،كلا همواره حرف ردع نيست. دو نقل زير بعنوان نمونه
"«کلّا» از ادوات منع و زجر است. «کلّا» نزد ثعلب، مرکّب از «کاف» تشبیه و «لا»ی نفی جنس است که برای تقویت معنا و نیز برای رفع توهم دو جزء بودن، تشدید گرفته است. سیبویه و بیشتر نحوی‌ها می‌گویند «کلاّ» حرفی است که معنای آن بازداشتن و دور کردن است. بعضی گفته‌اند این معنا در آن استمرار ندارد، و معانی دیگری از جمله «افتتاح کلام»، «حقّاً»، «اَلا استفتاحیه»، حرف جواب به معنای «إی» و «نَعَم» برای آن گفته‌اند"
کاربرد "کلّا" در غیر معنای ردع
دو رویکرد در کاربرد "کلّا" در غیر معنای ردع مشاهده میشود؛[9] بعضی معنای ردع را تنها معنای "کلّا" دانسته و در مقابل بعضی، معانی دیگری غیر از ردع را برای آن قائل شدهاند؛ این معانی عبارتند از:[10]
1. معنای "ألا"ی استفتاحیه؛[11] مانند: «کَلاَّ إِنَّهُمْ عَن رَّبِّهِمْ یَوْمَئِذٍ لَّمَحْجُوبُونَ»؛[12] در این آیه شریفه معنای "ألا"ی استفتاحیه برای "کلّا" احتمال داده شده است.
2. معنای "حقّاً"؛ مانند: «کَلاَّ إِنَّ الإِنسَانَ لَیَطْغَى»؛[13] در این آیه شریفه احتمال معنای "حقاً" برای "کلّا" داده شده است.
3. حرف جواب به منزله "نعم"؛ مانند: «وَمَا هِیَ إِلاَّ ذِکْرَى لِلْبَشَرِ کَلاَّ وَ الْقَمَر»[14]؛ بعضی "کلّا" در این آیه شریفه را بر حرف جواب به منزله "نعم" حمل کردهاند.
4-در خصوص اينكه در شب قدر چه چيزي نازل شده و اگر شب قدر ،به معناي اغاز نزول بوده نه نزول دفعي قران ،پس 27 رجب ،چه بوده است
نظرات مختلفي وجود دارد از جمله ايت الله معرفت،بحث فترت وحي در اين فاصله را مطرح كرده استجهت توضيحات بيشتر به لينك زير ميتوان مراجعه كرد: http://quranpuyan.com/ya...h-chyzy-nzl-shdh-st.aspxویرایش بوسیله کاربر 1398/09/25 03:02:25 ب.ظ
| دلیل ویرایش: edit |
سیدکاظم فرهنگ |
|
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: Moderator, Administrators, member
تاریخ عضویت: 1390/03/24
ارسالها: 1,740
تشکرها: 4 بار
29 تشکر دریافتی در 29 ارسال
|
ايا مرحله بندي نزول سوره ها قبلا هم انجام شده است؟
«تئودور نلدکه» براساس سه معیار (استناد به رخدادهای تاریخی، مضامین وحی و سبک واسلوب سوره ها) سوره‌های قرآنی را به چهار طبقه (سه طبقه مکی و یک طبقه مدنی) تقسیم و تنظیم کرد.
ویژگیهایی که وی برای سوره‌ها در هر طبقه بیان کرد، بدین قرار است:
ـ سوره‌های طبقه نخست، کوتاه و دارای آیاتی خیال انگیز، آهنگی کوبنده و قافیه‌ای روان می‌باشند.
ـ سوره‌های طبقة دوم، (مكي مياني)شامل قصص انبیا، بیان عقاید و اشاراتی به طبیعت هستند. سوره‌ها طولانی‌ترند و بسیاری از آیات آن با واژة «قل» آغاز میشوند. در این سوره‌هاکاربرد واژة «رحمان» به عنوان یکی از صفات الهی، آغاز می‌گردد.
ـ در طبقة سوم از سوره‌های مکی، نقل داستانهای پیامبران دیده میشود، ولی ذکری از نام «رحمان» به میان نیامده است.
ـ سوره‌های مدنی بیانگر تشکیل حکومت اسلامی از سوی پیامبر و صدور قوانین الهی‌اند. تعبیر «یا أیها المؤمنون» جایگزین «یا أیها الناس» می‌گردد و به دنبال نزول پاره‌ای از آیات مدنی، ترتیب زمانی سوره‌ها و آیات این دوره، آسان میشود.
از مقاله شکل و ساختار قرآن
نویسنده: آنجلی‌کا نیوورث
ترجمه و نقد: دکتر محمد جواد اسکندرلو
مجله تخصصی قرآن پژوهی خاورشناسان
|
|
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: Moderator, Administrators, member
تاریخ عضویت: 1390/03/24
ارسالها: 1,740
تشکرها: 4 بار
29 تشکر دریافتی در 29 ارسال
|
علامه طباطبايي، در تفسير سوره فصلت
مراحل دعوت پيامبر را در 5 مرحله اينگونه بيان كرده است:
عوت آن جناب هر چند جهانى بوده و ليكن مرحله به مرحله صورت مى گرفته ،
اولين دعوتى كه كرد دعوت مردم در مراسم حج بود كه با انكار شديد مشركين مواجه شد.
آنگاه از آن به بعد مدتى به طور سرى و پنهانى دعوت كرد،
و در مرحله سوم مأمور شد عشيره و نزديكان خود را دعوت كند، همچنان كه آيه شريفه ((و انذر عشيرتك الاقربين (( بدان اشاره دارد.
و در مرحله چهارم مأمور شد همه قومش را دعوت كند، همچنان كه آيه ((فاصدع بما تؤمر و اعرض عن المشركين (( به آن اشاره دارد.
و در مرحله پنجم ، مأمور شد به دعوت عموم مردم كه آيه ((قل يا ايها الناس انى رسول اللّه اليكم جميعا(( و نيز آيه ((و اوحى الى هذا القرآن لانذركم به و من بلغ ))، به آن اشاره دارند.
ترجمه تفسير الميزان جلد 17 صفحه 546
|
|
|
|
|
|
رتبه: Advanced Member
گروه ها: member, Administrators تاریخ عضویت: 1390/02/31 ارسالها: 922 ![Iran (Islamic Republic Of)]( "Iran (Islamic Republic Of)") 47 تشکر دریافتی در 28 ارسال
|
چرا قران را به ترتیب نزول بخوانیم؟
فواید تفسیر و تدبر تنزیلی (به ترتیب نزول)چیست؟
جهت مطالعه ، به لینک زیر مراجعه نمایید.
http://quranpuyan.com/ya...m-hm-ykbr-mtHn-knyd.aspx
|
سیدکاظم فرهنگ |
|
|
|
|
|
جهش به انجمن
شما مجاز به ارسال مطلب در این انجمن نمی باشید.
شما مجاز به ارسال پاسخ در این انجمن نمی باشید.
شما مجاز به حذف مطلب ارسالی خود در این انجمن نمی باشید.
شما مجاز به ویرایش مطلب ارسالی خود در این انجمن نمی باشید.
شما مجاز به ایجاد نظر سنجی در این انجمن نمی باشید.
شما مجاز به رای دادن در این انجمن نمی باشید.
