💮🌸 تفاوت حمد، شكر و ثنا چيست؟
خطبه مبارک حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها به حسب نقل با این جملات شروع می‌شود: الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَنْعَمَ وَ لَهُ الشُّكْرُ عَلَى مَا أَلْهَمَ وَ الثَّنَاءُ بِمَا قَدَّمَ.
؛ مبتدای جمله اول حمد، مبتدای جمله دوم شکر و مبتدای جمله سوم ثناست.
اجمالاً فرقی که می‌توان بین این سه گذاشت این است که ثناء مفهوم عامتری از همه این‌هاست. در عربی برای هر مدح و ستایشی می‌توان ثناء را به کار برد؛ خواه ممدوح عاقل باشد یا عاقل نباشد و خواه حیات داشته باشد یا جماد باشد، و نیز خواه برای کار اختیاری باشد یا غیر اختیاری، برای همه اینها می توان از تعبیر ثناء استفاده کرد؛
💮👈اما حمد در جایی گفته می‌شود که کاری خوب از فاعلی با شعور و مختار صادر شود؛ خواه آن کار سودی به حال حمدکننده داشته باشد یا نداشته باشد؛
ولی شکر اخص از حمد است؛ یعنی ثنایی است که برای کسی که کار خوبی انجام بدهد و نتیجه آن کار خوب عاید ستایش‌گر شود، بکار می‌رود.
💮🔶نکته دیگر ترتیب قرار گرفتن سه واژه حمد، شکر و ثناست. چرا اول حمد، بعد شکر و بعد ثنا بکار رفته است؟
شاید چون در مقام ستایش خداست و خدا موجودی است که عین حیات و علم است و اعلی مراتب حیات و قدرت و علم و اختیار را دارد، طبعاً آدم باید او را به خاطر کارهای خوب و اختیاری‌‌اش ستایش کند. خدا کار غیر اختیاری ندارد. همه آثار خوبی که از خدا ناشی می‌شود در اختیار اوست و چیزی جبری از خدا صادر نمی‌شود.
🔶💮پس واژه حمد، واژه‌ای مناسب برای ستایش خداست. خداوند هم در قرآن، کلام خود را با حمد شروع کرده است. در جمله دوم می‌خواهد خدا را بر بخششی ستایش کند که عاید خود ثناکننده است و یک عطیه اختصاصی است. در چنین جایی واژه شکر مناسب است.
💮🔶 سپس بعد از حمد الهی و شکر بر نعمتهای اختصاصی می‌خواهد این ستایش را تعمیم دهد ـ شبیه ذکر عام بعد خاص؛ لذا تعبیر ثناء را به کار می‌برد.
💎مرحوم ايت الله مصباح يزدي

منبع :
https://mesbahyazdi.ir/n...D9%88-%D8%AB%D9%86%D8%A7

ویرایش بوسیله کاربر 1399/12/26 02:49:22 ب.ظ  | دلیل ویرایش: مشخص نشده است

🌸💮حمد و شكر در بلاغت و بيان
در بلاغت و بيان، فرق حمد و شكر را اين چنين بيان داشته است: حمد، ستايشي است به زبان و براي قصد تعظيم، اين ستايش و تعظيم چه براي نعمت باشد و يا غير آن. شكر، فعلي است كه خبر از تعظيم انعام كننده مي دهد كه به او انعام كرده است. امّا اين تعظيم و ستايش، يا با زبان است، و يا با قلب و يا عمل جوارحي، بر خلاف حمد، در حمد ستايش فقط با زبان است.
متعلق حمد و ستايش هم مي تواند نعمت باشد و هم غير آن. ولي متعلق شكر، فقط نعمت است.(1)

💮👈حمد و شكر در بيان قرآن كريم
حمد به معناي ستايش در برابر كمال و كار اختياري زيباست. خواه اثر آن كمال به غير نيز برسد يا نرسد، و در صورت رسيدن به غير، خواه دريافت كننده همان شخص حامد باشد يا غير او، همانند حمد خداوند سبحان كه گاهي در برابر خالقيت و رازقيت اوست كه كمال و زيبايي به غير رسيده است. و گاهي هم، حمد در برابر همان كمالات تكويني اوست كه عبارت از اوليّت و آخريّت است:

💮🔶 «الحمدلله الاول بلا اول كان قبله و الآخر بلا آخرين يكون بعده...»(2):(3)
مطلب ديگر اينكه، حمد مخصوص خداوند است: الحمدلله رب العالمين(4) امّا از نظر اينكه معناي حمد و ستايش عموميت دارد و عام است، از طرف ديگر، آيه قرآن كريم اختصاص را مي فهماند، توضيح در آن است كه تمام ستايش ها، نتيجه آن به خداوند برمي گردد. مثلاً، هر انسان كه سرچشمه خير و بركتي است و... سزاوار ستايش است. منتهي، همه اين ستايش ها از ستايش خداوند سرچشمه مي گيرد، در حقيقت، ستايش آنها ستايش خداوند است، اينها در طول ستايش تعالي است. در حقيقت ستايش اينها، ستايش خدايي است كه اين مواهب را عطا كرده است.(5)
در بيان ديگر، حمد به معناي ثنا و ستايش در برابر عمل جميلي است كه ثناشونده به اختيار خود انجام داده است. با اين وصف، خداوند متعال كه ثناشونده است، هم در برابر اسماء نيكو و جميلش محمود و سزاوار ستايش است و هم در برابر افعال نيكو و جميلش كه به ديگران داده است. (6)

💮🌸 امّا مفهوم شكر
شكر به معناي سپاس در برابر كاري است كه اثر آن به غير مي رسد. به تعبير ديگر، شكر سپاس بر نعمتي است كه از منعم به شاكر مي رسد.(7) بنابراين، شكر از حمد محدودتر است و تنها در برابر نعمت هايي است كه از ديگري با ميل و اراده رسيده باشد. برخلاف حمد كه در برابر همه نعمت هاي الهي است كه هم از اسماء خالقيت و رازقيت رسيده و هم به آن حالات تكويني خداوند، چنانكه اشاره شد.
💮🔶در قرآن كريم، شكر و سپاسگذاري را بعد از نعمت يادآور شده است. چنانكه پس از يادآوري نعمت ها براي قوم حضرت موسي ـ عليه السلام ـ كه فرموده است: «نعمت خدا را بر خود به ياد داشته باشيد، زماني كه شما از چنگال آل فرعون رهايي بخشيد...»(8) در آيه بعدي مي فرمايد: لئن شكرتم لازيدنّكم... (9) اگر شكرگزار بوديد، بر شما فزوني مي دهد.
امّا اينكه هركدام مخصوص چه كسي است؟حمد بنا به آنچه اشاره شد، مخصوص خداوند است، گرچه با واسطه باشد، ولي شكر، براي منعم است، منعم خالق باشد يا غير خالق، چون شكر و سپاس فقط براي كسي است كه از او نعمتي يا كاري رسيده باشد.

💮👈در نتيجه: فرق بين حمد و شكر آن است، كه حمد عام است و شكر خاص. يعني حمد هم در برابر نعمت است و هم در برابر غير نعمت. شكر و سپاس فقط براي نعمت است كه از منعم به شاكر رسيده است. از طرف ديگر، هر حمد را مي توان شكر و ستايش خواند ولي هر شكر را نمي توان حمد خواند، چون دايره شكر محدود است. زيرا شكر تنها در برابر نعمت است
1.تفتازاني، مختصرالمعاني، قم، انتشارات مصطفوي، ص3.
2. صحيفه سجاديه، دعاي اول.
3. جوادي آملي، عبدالله، تفسير تسنيم، قم، نشر اسرا، ج1، ص326 و 328.
4. حمد : 2.
5. مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالکتب اسلاميه، ج1، ص52.
6. ، طباطبايي، سيد محمد حسين، ترجمه تفسير الميزان، قم، دفتر نشر اسلامي، 1380ش، ج1، ص31.
7. تفسير تسنيم، همان، ج1، ص339.
8. ابراهيم : 6.
9. ابراهيم : 7.
💫💫منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات