اسلام و کفر
مسلمان باطنی مسلمان ظاهری

به نظر من می توان کسانی مانند کربن ,ایزوتسو,آنه ماری شیمل ,جرج جرداق و بسیاری از اندیشمندان دیگر را مسلمان باطنی نام برد یعنی اینان حقیقت اسلام وگوهر آن را پذیرفته اند. شخصیتی مانند خانم شیمل تمام عمرش را در دفاع اسلام و عرفان اسلامی و پیامبر بزرگ اسلام گذارنید وی به دلیل دفاعی که از فتوای امام ره علیه سلمان رشدی کرد ,از دریافت جایزه نوبل محروم گردید و یا تحقیقی که ایزوتسو بر اساس دانش سیمانتیک (معناشناسی) درباره واژه های قرانی انجام داده و مرحوم آرام ترجمه کرده است و سالیانی از عمر خود در این کار گذاشته جز براساس اعتقاد به حقانیت اسلام و قران و پیامبر بوده , لذا نمی توان بر آنان مسلمان (باطنی) نام ننهاد در میان متکلمان مسیحی نیز این قبیل رویکرد در کسانی مانند جان هیک هم دیده می شود.

در تایید و نوعی مقایسه ,عالم بزرگی چون علامه حسینی طهرانی، عارفان برجسته ای از قبیل مولوی ,محی الدین عربی,عطارنیشابوری حافظ و....از اهل سنت را شیعیان باطنی می دانستند البته دراین زمینه گفتنی های فروانی وجود دارد به ویژه درباره شاخصه های دین داری و زیست مومنانه که نیاز به بررسی جامعی است و اکنون گذرا و به صورت اشاره می توان گفت كه جرج جرداق می گوید: من عاشق مرام و انسانیت علی(ع) هستم و باید بگویم با این نگاه من خود را از شیعیان علوی و از علویون می‌دانم

خاطره شخصی
حدود 15-10 پیش دانشکده الهیات دانشگاه تهران از آقای دکتر جرج جرداق لبنانی دعوت به انحام سخنرانی و پرسش و پاسخ نمود که نکات جالبی مطرح شد
1-ایشان گفت من به دنبال متون فصیح و بلیغ عرب بودم و رشته ادبیات عرب را دنبال می کردم برادر بزرگم گفت بهترین متن کتاب نهج البلاغه است و از این جا آشنایی من با نهح البلاغه آغاز شد
2-من هر چه بیشتر نهج البلاغه را می خواندم علاقه من به واسطه متن عربی آن بیشتر می شد و علاقه ام به علی هم افزایش می یافت، به تدریج 200 بار این کتاب را خواندم
3- در فضای لبنان و اختلافات شیعه و سنی احساس کردم کسی به علی توجه نمی کند تصمیم گرفتم کتابی راجع به علی بنویسم و او را که در شرایط اختلاف که بیشر مظلوم شده است معرفی نمایم.
می گفت: «وقتی این کتاب های مذهبی مسلمانان را دیدم متوجه ظلم بزرگی شدم که به امام علی (ع) صورت می گیرد و معمولا به جای توجه به عظمت او همه در باره بحث های اختلافی عقیدتی و کلامی می نویسند، در حالی که امام علی محدود به زمان و مکان نیست.»

4- کتاب هایم آماده شده بود، هیچ جایی حاضر به چاپ نبود حتی شیعیان، سرانجام کلیسای مارونی هزینه چاپ را پذیرفت و چاپ شد و البته به سرعت نایاب و اثر داخلی و منطقه ای آن گسترس یافت. نخستین جلد این کتاب منتشر شد و با چنان استقبال کم نظیری مواجه گردید که مرا به تالیف جلدهای بعدی کتاب تشویق کرد.

5- همواره عبارت مشهور خود را تکرار می کرد که «امام علی به زمان و مکان خاصی تعلق ندارد و مال همه انسان هاست» و می گفت: «اگر امروز امام علی بود جهان آشوب و فتنه نداشت و اگر مردم با شخصیت امام علی آشنا می شدند چنین نمی کردند.» یادش به خیر که همیشه با شور و حرارت می گفت اگر من از امام علی هیچ نشنیده بودم و هیچ نخوانده بودم و ایشان را جز با این جمله نمی شناختم همین جمله حضرتش برای شیفتگی و عشق و ارادت من کافی بود که فرموده: «اگر هفت اقلیم را به من بدهند که در مقابلش تنها پر کاهی را از دهان مورچه ای بستانم هرگز چنین نخواهم کرد» و بعد با حسرت سری تکان می داد و می گفت: «کسی امام علی را نمی شناسد!»

6- از ایشان سوال شد که اگر راست می گویید و عشق و علاقه شما به علی واقعی است چرا شیعه نشده اید مترجم گفت این طور نمی توانم ترجمه کنم و بد است و سرانجام به ایشان گفت با این علاقه شما فکر شیعه شدن هم افتاده اید.
7-ایشان در ابتدا مقدمه ای گفت من با 200 بار که کتاب نهج البلاغه را خوانده بودم عاشقانه بسیاری از عبارات آن را حفظ شده بودم و انس تنهایی من بود.
8- من هیچ صفحه ای از کتابم را ننوشتم مگر این که اشک های من جاری می شد
9- در مورد شیعه شدن من فکر نمی کنم باید شیعه شوم چون همان قدر که عیسی را دوست علی را دوست دارم و گاه بیشتر، به گمان من خداوند ما به دین خاصی امر نکرده است من مسیحی هستم و علی را عاشقانه دوست دارم و منافاتی ندارد.
این خاطراتی که در ذهن من از آن سال های دور باقی مانده است.

اسلام و کفر
نکته اول:
کفر بر دو نوع است: کفر از روی لجبازی و عناد و کفر از روی جهالت و نادانی و بی خبری.
1-کفر به دو نوع کفر فقهی و کفر اعتقادی تقسیم می شود
2-کفر فقهی کفری است که دین پیامبر خاتم را نپذیرفته است مانند اهل کتاب کافر ذمی محسوب می شوند این استنباط فقها است ولی چنین معنای کفر در قرآن نیامده است.

3- کفر اعتقادی در قرآن آمده وکسی که اسلام به معنای عام آن تسلیم حق بودن نداشته باشد معاندان و مخالفان پیامبران معتقدان به پیامبران مانند مسیحی و یهودی و..مسلمان به معنای عام هستند.ان الذین آمنوا والذین هادوا و النصاری و الصاءبین من آمن بالله و الیوم الاخر و عمل صالحا فلهم اجرهم عند ربهم و لاخوف علیهم و لاهم یحزنون (62 بقره) این گروه ها کافر اعتقادی نیستند و اسلام یعنی تسلیم خدایند

4- اسلام به معنای خاص دین پیامبر خاتم است در قرآن بدون استثنا هر جا واژه اسلموا و اسلام و تسلیم آمده منطور اسلام به معنای عام است و هر جا اسلام با ال یعنی الاسلام آمده اسلام خاص و دین پیامبر خاتم است

5- گروهی هیچ دینی به آنان نرسیده است و بر مبنای فطرت و وجدان درون عمل کرده اند دارای اسلام فطری و عقلی می باشند و اعمال فطری انان مبنای سنجش آخرت است و ماجور خواهند بود و اهل نجات می باشند

6- البته فقیهان از درجات کفر اعتقادی کفر فقهی را استخراج کرده اند و نسبت آن را با اسلام حقیقی سنجیده اند.
منظور از کفری که بخشیده نمی شود و اعمال به ظاهر نیک انسان را بی محتوای باطنی می سازد، کفری است که از روی لجاجت و عناد است، نه ناشی از بی خبری. به همین ترتیب، اسلامی هم که موجب نجات اخروی می شود، حقیقت تسلیم بودن در برابر حق است، نه اسلام شناسنامه ای. چه بسا افرادی که به ظاهر مسلمان نیستند، اما در برابر حقیقت تسلیم اند و این نکته ای است که بسیار مورد توجه معصومین (ع) بوده است. مثلا امیر المومنین (ع) می فرماید: "الاسلام هو التسلیم" اسلام تسلیم بودن در برابر حقیقت است.یا از امام باقر (ع) روایت شده است: "هر چیزی که نتیجه ی اقرار و تسلیم و روح پذیرش حقیقت باشد ایمان است و هر چیزی که نتیجه ی روح عناد و سرپیچی از حقیقت باشد کفر است." یا امام صادق (ع) فرموده اند: "هر که ما را بشناسد مومن است و هر که انکار کند، کافر است و هر که نه بشناسد و نه انکار کند «راه نایافته» است تا بازگردد به راه هدایت. اگر به همین حال بمیرد، از کسانی است که کارش واگذار به خداست"

کفری که بخشیده نمی شود و اعمال به ظاهر نیک انسان را بی محتوای باطنی می سازد، کفری است که از روی لجاجت و عناد است، نه ناشی از بی خبری. به همین ترتیب، اسلامی هم که موجب نجات اخروی می شود، حقیقت تسلیم بودن در برابر حق است، نه اسلام شناسنامه ای

و نیز از امام صادق (ع) نقل شده است که از شاگرد خویش ابوبصیر پرسیدند: نظرت درباره کسی که در خدا یا رسول خدا شک کند چیست؟ پاسخ داد: کافر است و امام فرمود: همانا چنین کسی آن گاه کافر است که انکار بورزد. پس نداشتن عناد در مقابل حقیقت اسلام، باعث نجات می شود، البته این نجات، با نجات مسلمانی که به تکالیف اسلامی عمل کرده است فرق دارد.

نکته دوم:
موضوعی است که استاد مطهری به آن اشاره دارند و آن این که "ممکن است کسی بگوید برای حسن فاعلی، ضرورت ندارد حتماً قصد تقرب به خداوند در کار باشد، اگر کسی عمل خیری را به انگیزه ی وجدان و به خاطر عطوفت و رحمتی که بر قلبش مستولی است، انجام دهد، کافی است که عمل او حسن فاعلی پیدا کند. یعنی همین که انگیزه ی انسان "خود" نباشد، حسن فاعلی پیدا می کند، اعم از این که انگیزه ی خدا باشد یا انسانیت. این نکته قابل تأمل است. در عین این که مطلب بالا را تأیید نمی کنیم که فرقی بین انگیزه ی خدا وانسانیت نباشد، در عین حال معتقدیم هر گاه عملی به منظور احسان و خدمت به خلق انجام گیرد، در ردیف عملی نیست که انگیزه اش فقط "برای خدا" است و البته خداوند چنین کسانی را بی اجر نمی گذارد.

اگر افرادی یافت شوند که نیکی به انسان های دیگر یا حتی نیکی به جانداری را بدون هیچ چشم انتظاری انجام دهند و حتی در عمق وجدان خود از آن جهت خدمت نکنند که چهره ی خود را در آینه وجود محرومین می بیند، یعنی ترس از این که روزی چنین سرنوشتی داشته باشند عامل محرک آن ها نباشد، بلکه طوری انگیزه ی احسان و خدمت در آن ها قوی باشد که اگر بدانند هیچ گونه سودی عاید آن ها نمی شود و حتی یک نفر هم از کار آن ها آگاه نمی گردد، باز هم آن کار خیر را انجام می دهند و تحت تأثیر عادت و امثال آن هم نباشند، باید گفت در عمق ضمیر این انسان ها نوری از معرفت خداوند هست و به فرض این که به زبان انکار کنند، در واقع امر موهومی را انکار می کنند که آن را به جای خدا تصور کرده اند. علاقه به خیر و عدل و احسان بدون هیج شائبه دیگری نشانه ای از علاقه و محبت به خداوند است. لذا بعید نیست که این افراد واقعاً و عملاً در زمره ی اهل کفر محشور نگردند هر چند زباناً کافر شمرده شوند.

نکته سوم:
در خصوص اهل کتاب، یعنی کسانی که مسلمان نیستند اما موحد و معتقد به قیامت اند و برای خدا کار می کنند مطلب به گونه دیگری است. قرآن کریم اهل کتاب را به دو دسته تفکیک می کند، می فرماید: "همه آنان یکسان نیستند. از میان اهل کتاب، گروهی درست کردارند که آیات الهی را در دل شب می خوانند و سر به سجده می نهند. به خدا و روز قیامت ایمان دارند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند و در کارهای نیک شتاب می ورزند و آنان از شایستگان اند و هر کار نیکی انجام می دهند آن را باطل و تباه نمی سازند و خداوند، دانا به حال تقوا پیشگان است. کسانی که کفر ورزیدند، هرگز اموالشان و اولادشان چیزی را از آنان دفع نخواهد کرد و آنان اهل آتش اند و در آن جاودانه خواهند ماند." (آل عمران / 116-113)

به تعبیر علامه طباطبائی با توجه به مضمون آیه که در آن آمده است که اهل کتاب هر کار خیری می کنند آن را باطل و بی اثر نمی سازند و بعد روی سخن را به سوی کسانی که کفر می ورزند برده است، چنین فهمیده می شود که اهل کتاب دو دسته اند: سعی و تلاش برخی مشکور است یعنی پاداش دارد ولی برخی کفر می ورزند و سعی و تلاش آن ها به هدر می رود. شاید بتوان این دو را براهل کتابی که با حقیقت اسلام آشنا نشده اند ولی در حوزه ی دین خود، فردی مومن و معتقدند، و اهل کتابی که با حقیقت آشنا شده اند، ولی در مقابل آن لجاجت می ورزند تطبیق داد.

.پرسشی که در اینجا به ذهن می آید آن که ایمان به نبوت و امامت از چه نظر لازم است؟ اگر بنابر آنچه که گفته شد، ملاک در حسن فاعلی، جهت گیری الهی داشتن است، هم اهل کتاب و هم غیر شیعیان، جهت گیری الهی دارند، پس دیگر چه فرقی بین نیکو کار مسلمان و مسیحی یا یهودی یا ...؟ استاد مطهری چنین پاسخ می دهد: "به نظر می رسد دخالت ایمان به انبیا و اولیای خدا از دو جهت است: یکی این که معرفت آنان برمی گردد به معرفت خدا. در حقیقت شناخت خدا و شوون او بدون معرفت اولیای خدا کامل نمی گردد. به عبارت دیگر، لازمه ی شناختن خدا به طور کامل، شناختن مظاهر هدایت و راهنمایی است. دوم این که شناختن مقام نبوت و امامت از این نظر لازم است که بدون معرفت آنان، به دست آوردن برنامه کامل و صحیح ممکن نیست. فرق بین نیکوکار مسلمان و نیکوکار غیر مسلمان را می توان چنین بیان کرد که نیکار مسلمان همچون مریضی است که تحت مراقبت و دستور یک طبیب حاذق برنامه دارد، غذا و دوایش همه به دستور طبیب است، هم از لحاظ نوع غذا و دوا، هم از لحاظ دقت آن، و هم از لحاظ اندازه آن، کاملا طبق دستور عمل می کند. ولی نیکوکار غیر مسلمان همچون مریضی است که برنامه ندارد و خودسرانه عمل می کند، هر غذا یا دوائی را که به دستش برسد می خورد، چنین مریضی ممکن است احیانا یک دوای مفید بخورد و نتیجه خوب بگیرد ولی همین طور هم ممکن است دوائی را که زیان بار و مهلک است مورد استفاده قرار دهد، و نیز ممکن است یک غذای مناسب بخورد، ولی با ناپرهیزی بعدی و خوردن غذای نامناسب،اثر مفید غذای اول را هم خنثی کند.

با این بیان روشن می شود که تفاوت بین مسلمان و خداشناس غیر مسلمان این است که اولی، خداشناسی است که برنامه ی صحیح دارد. ولی دومی کارهایش بدون برنامه ی صحیح است. به عبارت دیگر، مسلمان، هدایت یافته است، ولی غیر مسلمان، هر چند خداشناس باشد، هدایت نایافته است.
قرآن می فرماید: "فان اسلموا فقد اهتدوا" (آل عمران / 20) اگر تسلیم حق شدند آن گاه هدایت یافته اند.

پس معلوم می شود همه غیر مسلمانان در آخرت یکسان نیستند. میان غیر مسلمان معتقد به خدا و قیامت و غیر مسلمانی که معتقد نیست، تفاوت فراوانی است. برای گروه دوم، امکان انجام یک عمل مقبول عندالله نیست، ولی برای دسته اول هست و این دسته، امکان رفتن به بهشت برایش مهیاست. شاید به همین دلیل است که اسلام میان اهل کتاب و مشرکین در هم زیستی تفاوت قائل است، زیرا اهل کتاب در شرایطی هستند که می توانند به بهشت راه یابند، اما مشرکان و کفار نمی توانند.

پی نوشت ها:
استاد مطهری، عدل الهی، ص270-2652- نهج البلاغه، حکمت 1253- شیخ کلینی، کافی، ج2، ص3874- شیخ کلینی، کافی، ج1، ص1875- شیخ کلینی، کافی، ج3، ص3996- استاد مطهری، عدل الهی، ص285-2837- علامه طباطبائی، ترجمه تفسیر
المیزان، ج3، ص597-5968- استاد مطهری، عدل الهی، ص288-286

سخنرانی در سومین نشست حضوری اعضای قرآن پویان ،دوازده شهریور ۹۴

كلمات كليدي:اسلام تسليم كفر شيعه مسلمان اهل کتاب

ویرایش بوسیله کاربر 1395/11/30 10:51:36 ق.ظ  | دلیل ویرایش: key words

اسلام شناسنامه ای کسی را به بهشت نمیبرد!

دانستیم که شرط ضروری نجات اخروی ایمان به خداوند، ایمان به‌آخرت و عمل صالح است، چه فرد مسلمان باشد چه نامسلمان، یعنی اسلام طریق اقوم به نجات است نه این‌که موضوعیت داشته باشد. اسلام شناسنامه‌ای کسی را به بهشت نمی‌برد و از دوزخ نمی رهاند.

بازاندیشی در جایگاه تشیع در سعادت اخروی: هر مسلمانی بلکه هر موحد و هر صالحی امکان نجات دارد. اصل نجات اخروی هیچ شرط دیگری ندارد. مسلمانان اهل سنت به دلیل مذهبشان از بهشت محروم نشده و به جهنم نمی‌روند، هم‌چنان‌که شعیان اهل بیت تنها به دلیل ایمان مذهبی شناسنامه‌ای بهشت برایشان تضمین نشده است. ولایت اهل بیت (ع) چیزی جز طریق اقوم به ایمان به‌خدا و آخرت و عمل صالح نیست. هرکه معصیت کند با هر مذهبی اگر توبه نکند عقاب می‌شود، شیعه باشد یا سنی. هر که مؤمنانه عمل صالح انجام دهد پاداشش نزد خدا محفوظ است سنی باشد یا شیعه. اگر ولایت اهل بیت (ع) مانع از ارتکاب معاصی نشود، ما را در آخرت نجات نخواهد داد. ملاک محکم برائت از نار ورع و تقوی است نه چیز دیگر. امام حسین (ع) دستگاه متفاوتی در مقابل موازین الهی و نبوی و قرآنی برپا نکرده است.


از سخنرانی دکتر محسن کدیور دربنیاد اسلامی فرهنگی ایرانیان هیوستون، تگزاس
شب عاشورا، جمعه ۹ محرم ۱۴۳۷،