بسمه تعالی
در ارتباط با حقوق شهروندی و سایر قوانین بشری که نتیجه افکار و اندیشه های بشری است بصراحت نمی توان نتیجه را خوب یا بد دانست زیرا این قوانین ذاتا ناقص و یا ناقض احکام اسلامی هستند اما کلیات آن صحیح است

در حدیثی از آقا امام صادق علیه السلام داریم که می فرمایند:

«مغبون ساختن مؤمن، حرام است و مغبون ساختن کسی که در قیمت کالا (و سالم بودن جنس) به فروشنده اعتماد کرده، حرام است.»(کافى ، ج 6، ص 153)

در قرآن مجید که کتاب آسمانی و کلام الهی است به طور صریح و مکرربه کم فروشی اشاره شده و به شدت تقبیح گردیده است و بالاتر از آن قرآن کریم کم فروشی را موجب ویران شدن شهر مدین و نابود شدن قوم آن معرفی کرده است ، در شش سوره از 114 سوره قرآن کم فروشی مورد مذمت قرار گرفته است .

سوره مطففین که این سوره مبارکه که به نام کم فروشان معرفی شده است:

بسم الله الرحمن الرحیم . ویل للمطففین الذین اذا اکتالوا علی الناس یستوفون . و اذا کالو هم او وزنو هم یخسرون . الا یظن اولئک انهم مبعوثون . لیوم عظیم . یوم یقوم الناس لرب العالمین.

ترجمه: وای به حال کم فروشان آنان که وقتی چیزی را با پیمانه یا وزن از مردم تحویل می گیرند کاملاً حق خود را استیفاء می کنند ولی وقتی چیزی را تحویل مردم می دهند در پیمانه و وزن کمتر می دهند . آیا آنها عقیده ندارند که بعد از مرگ زنده خواهند شدو به روز بزرگ رستاخیز ایمان ندارند . روزی که تمام مردم در پیشگاه خداوند برای تعیین سرنوشت خود می ایستند، دنباله این سوره شریفه درباره کسانی است که ایمان ندارند و عذابی است که در انتظار آنها است .

تطفیف که مطففین از آن گرفته شده است در لغت به معنای اندک و کم است و مطفف به کسی اطلاق می شود که از چیزی بکاهد و آن را از حد واقعی آن کم کند و آن را اندک کند ، حال آن چیز ممکن است جنسی باشد که به دیگری می فروشد و یا کاری باشد که برای فردی انجام می دهد و یا حتی ممکن است بهای چیزی باشد که می پردازد و یا مزد کاری باشد که می پردازد در واقع امکان تطفیف کردن و کاستن فقط در داد و ستد نیست بلکه در هر معامله ای ممکن است . پس از آنجائی که قرآن کریم از جانب یگانه خالق هستی می باشد آن عالم یگانه با بیان یک کلمه (مطففین) در کمال فصاحت مطلب را طوری بیان فرموده که هر کم کاری و کم فروشی ای را شامل می‌شود، و این که خداوند متعال راجع به مسئله ی کم فروشی علیرغم آیاتی که در جا های متعدد قرآن آورده است هنگامی که سوره ای را با چنین عنوانی نازل می کند حاکی بر مهم بودن و شایع بودن این مسئله در بین بنی آدم می باشد. واینکه وقتی این سوره ی مبارکه با چنین جمله ای آغاز می شود وَیْلٌ لِّلْمُطَفِّفِینَ یعنی وای برکاهش دهندگانِِ (حق مردم ) و یا به عبارت دیگر یعنی وای بر کم فروشان ، این مطلب نشان از سنگین بودن جرم کم فروشی و حق کشی دارد .

سوره اسراء: واوفوا الکیل اذا کلتم و زنوا بالقسطاس المستقیم . ذلک خیر و احسن تأویلاً .

ترجمه: جنس را با پیمانه کامل و وزن درست تحویل بدهید . که این کار خوب می باشد و عاقبت بهتری برای شما دربردارد . در این سوره مبارکه که قبل از اشاره به موضوع پیمانه و وزن صحیح به زنا و قتل نفس و تعدی به مال یتیمان اشاره شده است و کم فروشی در ردیف این گناهها قرار گرفته است .

سوره رحمن: والسماء رفعها و وضع المیزان . الا تطغوافی المیزان . واقیموا الوزن بالقسط ولاتخسروا المیزان .

ترجمه: آسمان را خداوند برافراشت و میزان عدل را برقرار کرد . تا در آنچه وزن می کنند تجاوز و تعدی روا ندارید و هرگاه چیزی را وزن می کنید عدالت و صحت ترازو را رعایت کنید و آنچه را وزن می کنید کم ندهید .

سوره انعام: واوفوا الکیل و المیزان بالقسط ( پیمانه را تمام و وزن را درست و عادلانه تحویل بدهید )

در این سوره مبارکه خداوند متعال آنچه را بر بندگان خود حرام کرده است برمی شمرد: خودداری از شرک ، و احسان به والدین ، و خودداری از کشتن اولاد خود از ترس فقر و تنگدستی ، و خودداری از فحشاء ظاهر و باطن ، و قتل نفس ، وخودداری از تجاوز و دست درازی به مال یتیم ، و در آخر صحت پیمانه و وزن و خودداری از کم فروشی است.

سوره اعراف:

در این سوره شریفه خداوند خطاب به قوم شعیب اهالی شهر مدین می فرماید : پیمانه و وزن را تمام و کمال تحویل بدهید و در مال مردم نقصان روا مدارید و در پهنه زمین پس از آنکه صلاح و اصلاح برقرار شد فساد را منتشر نکنید و این امر برای شما بهتر است اگر ایمان داشته باشید .

سوره هود:

در این سوره مبارکه نیز خداوند داستان قوم مدین و رفتار ناهنجار آنان را با شعیب پیغمبر و سرنوشت وحشتناک آنها را بازگو می کند و در خصوص کم فروشی می فرماید :

والی مدین اخاهم شعیباً قال یا قوم اعبدوالله من آلاه غیره ولاتنقصوا المکیال والمیزان
ترجمه: و همچنین برای مردم مدین برادرشان شعیب را فرستادیم . شعیب به آنان گفت ای قوم خدای یگانه را پرستش کنید که پروردگار دیگری جز او ندارید و در پیمانه ترازو کم فروشی نکنید ،

پیامد کم فروشی و گران فروشی در اسلام

از پیامبر گرامی اسلام(ص) درباره ی پیامد های این گناه کبیره روایت شده است:
»هنگامی که در میان گروهی کم فروشی رایج شود، خداوند، کشاورزی آنان را از میان می برد و آنان را گرفتار خشک سالی می سازد.»
در حدیث دیگری ایشان فرمودند:« پنج خصلت بد است كه با پنج مصیبت و بلا همراه است هیچ گروهی نیستند كه پیمان شكنی كنند مگر خدا دشمن را برایشان مسلط می‌فرماید و هیچ گروهی نیستند كه بغیر حكم خدا حكم كنند مگر تهیدستی در میانشان آشكار شود و هیچ گروهی نباشند كه در میانشان فاحشه (نابایست) پیدا شود مگر مرگ در آن‌ها پیدا شود و هیچ فرقه‌ای نباشند كه كم سنجیدن و كم پیمودن را پیشه كنند مگر از نباتات و قوت ‌ها محروم گردند و به قحط و غلا مؤاخذه شوند و هیچ گروهی نباشند كه زكات را بمستحقان نرسانند مگر باران از ایشان باز گرفته می‌شود.»

»و كسی كه با مسلمانی در خرید و فروش غش كند از ما نیست و روز قیامت با طایفه یهود محشور می‌شود زیرا كسیكه با مردم غش می‌كند مسلمان نیست و سه مرتبه فرمود كسیكه با ما غش كند از ما نیست و كسیكه با برادر مسلمانش غش كند خداوند بركت را از روزیش برمی‌دارد و معیشت و زندگیش را خراب فرموده و بخودش واگذارش می‌فرماید»
ترجمه ثواب الاعمال، شیخ صدوق، ترجمه محمد علی مجاهدی، ص639
تفسیر منهج الصادقین به نقل از از آيت الله شهيد دستغيب ـ گناهان كبيره، ج1،ص374
عقاب الاعمال به نقل از آيت الله شهيد دستغيب ـ گناهان كبيره، ج1،ص374

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمـَنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان

وَيْلٌ لِّلْمُطَفِّفِينَ {1}
واى بر كم گذاران (کاهندگان حقوق مردم از جمله کم فروشان)

الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُواْ عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ {2}
كه چون از مردم پيمانه ستانند تمام ستانند
وَإِذَا كَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ {3}
و چون براى آنان پيمانه يا وزن كنند به ايشان كم دهند
أَلَا يَظُنُّ أُولَئِكَ أَنَّهُم مَّبْعُوثُونَ {4}
مگر آنان احتمال نمی دهندكه برانگيخته خواهند شد
لِيَوْمٍ عَظِيمٍ {5}
[در] روزى بزرگ
يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ {6}
روزى كه مردم در برابر پروردگار جهانيان به پاى ايستند

كَلَّا إِنَّ كِتَابَ الفُجَّارِ لَفِي سِجِّينٍ {7}
نه چنين است [كه مىپندارند مبعوث نمیشوند] بلكه كارنامه بدكاران در سجين(زندان های تو درتو) است

وَمَا أَدْرَاكَ مَا سِجِّينٌ {8}
و تو چه دانى كه سجين چيست
كِتَابٌ مَّرْقُومٌ {9}
كتابى است نوشته شده

💠عصاره فراز ایات (1-9)هشدار به کاهندگان از حقوق و اموال مردم که حتما با نامه اعمالتان در قیامت محشور میشوید.

💢نکات:
1)طفف به معنای چیزی را از اطرافش خالی گذاشتن و نیز کاستن و کم کردن از چیزی است که مفهومی عام دارد. در این ایات با توجه به وجود کلمات علی الناس و کالو و وزنوا به کاستن و فروگذاشتن از حقوق مادی مردم از جمله در خرید و فروش و وزن کردن و مترکردن و هرانچه که طبق شاخصی کمی یا کیفی اندازه گیری و مبادله میشود،اشاره دارد.اما فقط منحصر به خرید و فروش کالا نیست بلکه هر نوع ارتباط انسانها با هم که حقوقی بینشان وجود دارد،را نیز در برمی گیرد. اعم از کارمند، معلم، فروشنده،ارایه دهندگان خدمات،فرزند،والدین،همسر،والیان و شهروندان و...

نکته ظریفی هم که میتوان از آیه 3 استفاده کرد،ارجاع ضمیر هم در کالوهم او وزنوهم به خود مردم است نه به اموال و کالاهای انها. یعنی در سنجش و ارزیابی دیگران نیز نباید کم گذاشت .بلکه همانگونه که خود را ارزیابی می کنیم دیگران را نیز مورد سنجش و ارزیابی قراردهیم و حقوق اعتباری و مالی انها را ضایع نکنیم.(البته در مواردی که سنجش دیگران توسط افراد ذیربط لازم است نه اینکه در همه موارد ،بخواهیم دیگران را قضاوت کنیم)


2)قران،کم فروشی و کاستن از حقوق مردم را در بعد عقیدتی معلول بی باوری به بعث و حساب وکتاب در قیامت میداند.و بیان میکند اگر احتمال وجود معاد و مجازات اخروی را بدهند،دست به این کار نمیزنند.

3)در این فراز ، مطففین ،گروهی از فجار محسوب شده اند که نامه اعمال انها در سجین ثبت و نگهداری میشود با توجه به سوره شمس، فجور خروج از مسیر تقوا و خودکنترلی است و مطففین نیز با تضیع حقوق مردم از روی حرص و مالدستی ،از تقوا فاصله گرفته و فاجر شده اند لذا مطففین از حیث عمل و رفتار ،فاجر و از حیث عقیده،بی باور به جزای اخروی هستند پیش از این در سوره ماعون نیز دیدیم
که عابدان و نمازگزاران بی توجه به همنوعان و منع کنندگان خیر، در منطق قران جزو مکذبان و بی باوران به معاد هستند.

تدبر و فهم سوره مطففين،اقاي سيدكاظم فرهنگ

ویرایش بوسیله کاربر 1398/08/08 01:18:55 ب.ظ  | دلیل ویرایش: edit