انسان ها در زندگی خود مدام در معرض انتخاب ها و تصمیم گیری هستند. آنها باید از میان گزینه های گوناگون یک یا چند گزینه را انتخاب کنند. و انتخاب از بین گزینه های گوناگون، کاری دشوار و نیازمند داشتن معرفت لازم نسبت به ملاک های انتخاب است انسان ها در زندگی خود مدام در معرض انتخاب ها و تصمیم گیری هستند. آنها باید از میان گزینه های گوناگون یک یا چند گزینه را انتخاب کنند. و انتخاب از بین گزینه های گوناگون، کاری دشوار و نیازمند داشتن معرفت لازم نسبت به ملاک های انتخاب است.
قرآن کریم آمادگی خود را برای هدایت و راهنمایی انسان در همۀ عرصه ها اعلام کرده است. "... وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِ شَیْءٍ ..." (نحل: 89)
در عرصۀ انتخاب نیز این کتاب دو معیار کلی معرفی می کند تا انسان ها با استفاده از این معیارها، گزینۀ درست و دقیق را انتخاب کنند.
آیۀ "... إِنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِیُّ الْأَمِینُ" (قصص: 26)
دو معیار قوت و امانت را به عنوان معیار انتخاب و گزینش حضرت شعیب سلام الله علیه جهت استخدام حضرت موسی سلام الله علیه معرفی می کند.
مراد از قوت این است که انسان در انجام مسئولیتش توانمند باشد. چنانچه حضرت موسی در کار ادارۀ گوسفندان توانایی خود را نشان داد و با کنار زدن چوپان ها از سر چاه براى گرفتن حق دختران شعیب و کشیدن سطل سنگین از چاه، قوت و توانمندی اش را اثبات کرد. (مکارم شیرازی و دیگران، 16/64)
و مراد از امانت این است که انسان تعهد و پایبندی دینی و اخلاقی داشته باشد. بگونه ای که کارفرما بتواند به او اعتماد کند و امکانات لازم جهت انجام کار را با اعتماد کامل به او بسپارد.
امانتداری انسان باعث می شود که نسبت به امکانات و قدرت محوله، متعهد باشد و از آن ها در جهت درست استفاده کند. چنانکه حضرت موسی در مسیر آبگاه تا منزل حضرت شعیب، امانت خود را ثابت کرد و با رعایت عفت در سخن گفتن با دختران شعیب (طباطبایی، 16/26) و حرکت کردن جلوتر از دختران شعیب، امانت داری و تعهد اخلاقی و دینی اش را نشان داد. (مکارم شیرازی و دیگران، 16/64)
بنابراین با توجه به آموزه های قرآنی، تخصص و تعهد دو معیار کلی هستند که در هر انتخابی، انتخاب کننده را یاری می کنند تا انتخاب درست و دقیقی داشته باشد.
اما این دو معیار تخصص و تعهد، دو مفهوم کلی و جامع هستند که می توان آن ها را به اقتضای شرایط و تغییرات جامعه، دقیق و بروزرسانی کرد.
در شرایط کنونی، انتخاب یک مدیر اجرایی بلند بالا با معیارهای مختلفی انجام می گیرد که این معیارها را می توان در دو بخش معیارهای مربوط به تخصص و معیارهای مربوط به تعهد دسته بندی کرد.
مقام معظم رهبری دامت برکاته در فرمایشاتشان، معیارهایی را برای انتخاب درست و دقیق معرفی کرده اند که این معیارها را می توان همان نسخۀ تفصیلی و بروزشدۀ نسخۀ قرآن قلمداد کرد. برخی از این معیارها عبارتند از:
نشاط، علاقه‌مندی، دانش، انضباط، تدیّن، خردمندی، جدیت، برنامه داربودن، اولویت گذاری، حکمت، استعداد، همت، پایبندی به سیاست های نظام، صداقت، امانتداری، تعهد به مردم و نظام، مردمداری، دلسوزی، ایمان، تدین، تقوا، توکل به خدا، عدالت طلبی، نیت الهی، مسئولیت پذیری، استقامت، اعتماد به نفس.
ایشان در فرمایشات اخیر خود، مهمترین مشکل کشور را مشکل اقتصادی خوانده اند و مسئولان را به تلاش مجاهدانه برای رفع این مشکل امر کرده اند.
قرارگرفتن مشکل اقتصادی در صدر مشکلات نشان می دهد که در میان معیارهای انتخاب و گزینش، معیارهایی در اولویت قرار می گیرند که با این مشکل ارتباط مستقیم داشته باشند.
معیارهایی که با این مشکل ارتباط مستقیم دارند؛ عبارتند از: نشاط، اولویت گذاری، مردمداری، دلسوزی، استقامت، اعتماد به نفس.
از این معیارهای شش گانه، سه معیار نشاط، اولویت گذاری و اعتماد به نفس به تخصص مربوط می شوند و سه معیار مردمداری، دلسوزی و استقامت در دستۀ معیارهای مربوط به تعهد جای می گیرند.
علت این که این معیارها نسبت به دیگر معیارها در اولویت قرار گرفته اند؛ این است که گره مشکل اقتصادی به دست مسئولانی باز خواهد شد که نشاط، اعتماد به نفس و اولویت گذاری لازم جهت انجام امور دشوار را داشته باشند. و این نشاط علاه بر توان جسمی و فکری بالا نیازمند داشتن انگیزۀ بالایی است تا مسئول مربوطه را جهت استقامت در برابر سنگلاخ ها و موانع مسیر حل مشکل پشتیبانی کند.
انگیزۀ لازم جهت حل مشکلات اقتصادی تنها در صورتی قوت خواهد گرفت که مسئول مربوطه، مسئولی مردمدار و از جنس مردم باشد. فردی که درد مردم را خود کشیده باشد تا بتواند دشواری درد آن ها را احساس کند.
تنها در این صورت است که فرد مسئول می تواند از توان و تخصص مدیریتی و برنامه ریزی خود نهایت بهره برداری را داشته باشد و تلخی و سنگینی سنگلاخ ها ی مسیر حل مشکل اقتصادی را با شیرینی لبخند مردم محروم و درددیده تحمل کند.
از این رو در آخرین فرمایشات مقام معظم رهبری دامت برکاته آمده است که تلاش برای خدمت و حمایت از قشرهای ضعیف، سرگرم نشدن به تشریفات و حاشیه و کارهای زرق‌وبرق‌دار از مهمترین معیارهایی است که می تواند معیار واقعی برای انتخاب و گزینش قرار بگیرند.
کتاب نامه
طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دوم، بیروت، مؤسسة الأعلمی، 1390.
مکارم شیرازى و دیگران، ناصر، تفسیر نمونه، دهم، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1371.
جواد سلمان زاده
