مَّن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ
ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﻭﺍم ﻧﻴﻜﻮ ﺩﻫﺪ (ﻭ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺍﻟﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺍﺭﺯﺍﻧﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻛﻨﺪ) ﺗﺎ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻛﻨﺪ، ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭ ﺍﺟﺮ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﭘﺮﺍﺭﺯﺷﻰ ﺍﺳﺖ.(11
)ﺭﺍﺳﺘﻰ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻋﺠﻴﺒﻰ ﺍﺳﺖ ﺧﺪﺍﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻨﺪﻩ ﺗﻤﺎم ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﻫﻤﻪ ﺫﺭﺍﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺎ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﺍﺯ ﺩﺭﻳﺎﻯ ﺑﻰ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻓﻴﺾ ﺍﻭ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻣﻤﻠﻮﻙ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ، ﻣﺎ ﺭﺍ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺷﻤﺮﺩﻩ، ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻭﺍم ﺍﺯ ﻣﺎ ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ، ﻭ ﺑﺮ ﺧﻠﺎﻑ ﻭﺍﻣﻬﺎﻯ ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﻋﻴﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺑﺎﺯ ﭘﺲ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ، ﺍﻭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﺍﺑﺮ، ﮔﺎﻩ ﺻﺪﻫﺎ ﻭ ﮔﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ، ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻭ ﻋﻠﺎﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻭﻋﺪﻩ" ﺍﺟﺮ ﻛﺮﻳﻢ" ﻛﻪ ﭘﺎﺩﺍﺷﻰ ﺍﺳﺖ ﻋظیم که جز خدا نمی داند و نیز می دهد.
ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪ" ﻗﺮﺿﺎ ﺣﺴﻨﺎ" ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﻓﻮﻕ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺍﻯ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﺍم ﺩﺍﺩﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻭ ﺍﻗﺴﺎﻣﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺭﺍ" ﻭﺍم ﻧﻴﻜﻮ" ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺭﺍ ﻭﺍم ﻛﻢ ﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﻳﺎ ﺣﺘﻰ ﺑﻰ ﺍﺭﺯﺵ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺷﻤﺮﺩ.

ﻗﺮﺁﻥ ﻣﺠﻴﺪ ﺷﺮﺍﺋﻂ ﻭﺍم ﻧﻴﻜﻮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺩﻳﮕﺮ" ﺍﻧﻔﺎﻕ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ" ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ:
1- ﺍﺯ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺎﻝ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﻮﺩ ﻧﻪ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻛﻢ ﺍﺭﺯﺵ ﻳﺎ ﺃَﻳُّﻬَﺎ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﺁﻣَﻨُﻮﺍ ﺃَﻧْﻔِﻘُﻮﺍ ﻣِﻦْ ﻃَﻴِّﺒﺎﺕِ ﻣﺎ ﻛَﺴَﺒْﺘُﻢْ ﻭَ ﻣِﻤَّﺎ ﺃَﺧْﺮَﺟْﻨﺎ ﻟَﻜُﻢْ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﺄَﺭْﺽِ ﻭَ ﻟﺎ ﺗَﻴَﻤَّﻤُﻮﺍ ﺍﻟْﺨَﺒِﻴﺚَ ﻣِﻨْﻪُ ﺗُﻨْﻔِﻘُﻮﻥَ ﻭَ ﻟَﺴْﺘُﻢْ ﺑِﺁﺧِﺬِﻳﻪِ ﺇِﻟَّﺎ ﺃَﻥْ ﺗُﻐْﻤِﻀُﻮﺍ ﻓِﻴﻪِ ﻭَ ﺍﻋْﻠَﻤُﻮﺍ ﺃَﻥَّ ﺍﻟﻠَّﻪَ ﻏَﻨِﻰٌّ ﺣَﻤِﻴﺪٌ:" ﺍﻯ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﭘﺎﻛﻴﺰﻩ ﺍﻯ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﻳﺪ، ﻳﺎ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻤﺎ ﺧﺎﺭﺝ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﻳﻢ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻛﻨﻴﺪ، ﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﻍ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﻯ ﻧﺎﭘﺎﻙ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻧﺮﻭﻳﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﺗﺎﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﺍﻏﻤﺎﺽ، ﻭ ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻰ ﻧﻴﺎﺯ ﻭ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺍﺳﺖ" (ﺑﻘﺮﻩ- 267)
2- ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺍﻟﻰ ﻛﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ، ﭼﻨﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻭَ ﻳُﺆْﺛِﺮُﻭﻥَ ﻋَﻠﻰ ﺃَﻧْﻔُﺴِﻬِﻢْ ﻭَ ﻟَﻮْ ﻛﺎﻥَ ﺑِﻬِﻢْ ﺧَﺼﺎﺻَﺔٌ:" ﺁﻧﻬﺎ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﻘﺪم ﻣﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺷﺨﺼﺎ ﺷﺪﻳﺪﺍ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ". (ﺣﺸﺮ- 9)
3- ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻭﻟﻮﻳﺘﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﻴﺮﺩ ﻟِﻠْﻔُﻘَﺮﺍءِ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﺃُﺣْﺼِﺮُﻭﺍ ﻓِﻰ ﺳَﺒِﻴﻞِ ﺍﻟﻠَّﻪِ:" ﺍﻧﻔﺎﻕ ﺷﻤﺎ (ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ) ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪﺍﻧﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ" (ﺑﻘﺮﻩ 273)
4- ﺍﻧﻔﺎﻕ ﺍﮔﺮ ﻣﻜﺘﻮم ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ: ﻭَ ﺇِﻥْ ﺗُﺨْﻔُﻮﻫﺎ ﻭَ ﺗُﺆْﺗُﻮﻫَﺎ ﺍﻟْﻔُﻘَﺮﺍءَ ﻓَﻬُﻮَ ﺧَﻴْﺮٌ ﻟَﻜُﻢْ:" ﻫﺮ ﮔﺎﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺨﻔﻰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪﺍﻥ ﺑﺪﻫﻴﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ" (ﺑﻘﺮﻩ 271)ع.
5- ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻨﺖ ﻭ ﺁﺯﺍﺭﻯ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺃَﻳُّﻬَﺎ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﺁﻣَﻨُﻮﺍ ﻟﺎ ﺗُﺒْﻄِﻠُﻮﺍ ﺻَﺪَﻗﺎﺗِﻜُﻢْ ﺑِﺎﻟْﻤَﻦِّ ﻭَ ﺍﻟْﺄَﺫﻯ :" ﺍﻯ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﻳﺪ ﺍﻧﻔﺎﻗﻬﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﻨﺖ ﻭ ﺁﺯﺍﺭ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻜﻨﻴﺪ" (ﺑﻘﺮﻩ 264)
6- ﺍﻧﻔﺎﻕ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺃم ﺑﺎ ﺍﺧﻠﺎﺹ ﻭ ﺧﻠﻮﺹ ﻧﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻳُﻨْﻔِﻘُﻮﻥَ ﺃَﻣْﻮﺍﻟَﻬُﻢُ ﺍﺑْﺘِﻐﺎءَ ﻣَﺮْﺿﺎﺕِ ﺍﻟﻠَّﻪِ:" ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﻣﻮﺍﻟﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﻠﺐ ﺧﺸﻨﻮﺩﻯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ" (ﺑﻘﺮﻩ265).
7- ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻛﻮﭼﻚ ﻭ ﻛﻢ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺑﺸﻤﺮﺩ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺎﺷﺪ: ﻭَ ﻟﺎ ﺗَﻤْﻨُﻦْ ﺗَﺴْﺘَﻜْﺜِﺮُ:" ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻣﻨﺖ ﻣﮕﺬﺍﺭ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺰﺭﮒ ﻣﺸﻤﺮ" (ﻣﺪﺛﺮ 6) .
8- ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺍﻟﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺩﻝ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻠﺎﻗﻪ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ ﻟَﻦْ ﺗَﻨﺎﻟُﻮﺍ ﺍﻟْﺒِﺮَّ ﺣَﺘَّﻰ ﺗُﻨْﻔِﻘُﻮﺍ ﻣِﻤَّﺎ ﺗُﺤِﺒُّﻮﻥَ:" ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﻜﻮﻛﺎﺭﻯ ﻧﻤﻰ ﺭﺳﻴﺪ ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﻳﺪ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻛﻨﻴﺪ" (ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ- 92).
9- ﻫﺮﮔﺰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺎﻟﻚ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺗﺼﻮﺭ ﻧﻜﻨﺪ، ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺍﻯ ﻣﻴﺎﻥ ﺧﺎﻟﻖ ﻭ ﺧﻠﻖ ﺑﺪﺍﻧﺪ: ﻭَ ﺃَﻧْﻔِﻘُﻮﺍ ﻣِﻤَّﺎ ﺟَﻌَﻠَﻜُﻢْ ﻣُﺴْﺘَﺨْﻠَﻔِﻴﻦَ ﻓِﻴﻪِ:" ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻛﻨﻴﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ" (ﺣﺪﻳﺪ 7).
10- ﻭ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺣﻠﺎﻝ ﺑﺎﺷﺪ، ﭼﺮﺍ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻰ ﭘﺬﻳﺮﺩ: ﺇِﻧَّﻤﺎ ﻳَﺘَﻘَﺒَّﻞُ ﺍﻟﻠَّﻪُ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﻤُﺘَّﻘِﻴﻦَ" ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎﺭﺍﻥ ﻗﺒﻮﻝ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ" (ﻣﺎﺋﺪﻩ 27).

تعریف انفاق
یکی از وظایف مهم افراد در جامعه اسلامی، دستگیری از نیازمندان و تهیدستان است. هر کس به اندازه امکانات و توانمندی خویش وظیفه دارد که خلاء های موجود در زندگانی افراد را جبران و کمبودهای آنان را پاسخگو باشد. همان‌گونه که خداوند نیازمند و فقیر را با فقر و نداری امتحان می‌کند، ثروتمندان را نیز این گونه می‌آزماید.
کمک به افراد نیازمند اگر همراه با خلوص نیت و به خاطر رضای پروردگار باشد دارای تأثیرات بی‌شماری است. برخی از آثار آن در همین جهان مشاهده می‌شود و برخی از آثار آن در جهان دیگر، به عنوان پاداش های اخروی، ظاهر می‌گردد.
در روایات فراوانی به برخی از این آثار اشاره شده است؛ از جمله پیشگیری از حوادث و مرگ‌های ناگهانی و دور شدن بلاها و گرفتاری‌ها.

انفاق در قرآن

در قرآن کریم درباره انفاق سفارشات بسیاری شده است و در راه این انفاق نیز رعایت اخلاص بسیار سفارش شده است. در قرآن کریم آیه ای آمده است که هدف نهایی انفاق یعنی عدم دلبستگی به علاقه مندی ها را بیان می کند.
-=لن تنالو البر حتی تنفقوا مما تحبون
هرگز به مقام بر (نیکی) نمی رسید مگر از آنچه دوست دارید انفاق کنید=-
آیه انفاق: آیه 274 سوره بقره به ستایش کسانی پرداخته که در شب و روز و نهان و آشکار انفاق می کنند و برخی آن را «آیه انفاق» گفته اند «الذین ینفقون اموالهم بالیل والنهار سرا وعلانیه فلهم اجرهم عند ربهم ولاخوف علیهم و لاهم یحزنون» کسانی که دارایی های خود را در شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق می کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان برای آنان خواهد بود، و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند.» این آیه در شأن امام علیعلیه‌السلام نازل شد، چرا که از چهار درهم دارایی اش، درهمی را در شب، درهمی در روز، درهمی به نهان و درهمی را آشکارا انفاق کرد.البته نزول آیه در مورد خاص، مفهوم آن را محدود و شمول حکم را درباره دیگران نفی نمی کند.
به گفته برخی از مفسران، انفاق کنندگان باید در انفاق خود هنگام روز یا شب، پنهان یا آشکار، جهات اخلاقی و اجتماعی را درنظر بگیرند. از آن جا که دلیلی برای اظهار انفاق به نیازمندان نیست، آن را پنهان سازند تا هم آبروی آنان حفظ شود و هم خلوص بیشتری در آن باشد و از آن جا که مصالح دیگری مانند تعظیم شعایر و تشویق دیگران در کار است و انفاق، جنبه شخصی ندارد تا هتک احترام کسی شود (مانند انفاق برای جهاد و بناهای خیر و امثال آن) و با اخلاص نیز منافات ندارد، آشکارا انفاق کند.
اخلاص و ریا در انفاق
از آیات قرآن استفاده می شود که اخلاص دارای درجات مختلفی است، و فضل و بخشش حق تعالی به هر شخصی به اندازه اخلاص اوست، سنگینی و سبکی ترازوی اعمال در آخرت به درجه اخلاص بستگی دارد. در سوره بقره وضعیت کسانی که اموالشان را در راه رضای خدا انفاق می کنند، به باغی تشبیه نموده که در زمین نیکو باشد و بارانی بسیار بر آن ببارد و ثمرش را دو برابر ثمر دهد و یا دست کم بارانی اندک بر آن ببارد. بنابراین، همچنان که زمین نیکو همیشه ثمری نیکو می دهد، عمل صالح خالص نیز پیوسته نتیجه ای نیکو دارد و عنایت الهی شامل آن می شود؛ چراکه خداوند بر اعمال انسان بینا است و از میزان اخلاص اعمال او آگاه است. «و الله بما تعملون بصیر»

قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَیرٌ مِّن صدَقَةٍ یَتْبَعُهَا أَذًى وَ اللَّهُ غَنىُّ حَلِیمٌ (بقره 263)
ترجمه :
گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان )، و عفو ، از بخششى که آزارى به دنبال آن باشد، بهتر است ، و خداوند، بى نیاز و بردبار است .
این آیه در حقیقت تکمیلى است نسبت به آیه قبل ، در زمینه ترک منت و آزار به هنگام انفاق ، مى فرماید: گفتار پسندیده (در برابر ارباب حاجت ) و عفو و گذشت (از خشونتهاى آنان ) از بخششى که آزارى به دنبال آن باشد بهتر است.
این را نیز بدانید که آنچه در راه خدا انفاق مى کنید در واقع براى نجات خویشتن ذخیره مینمایید، و خداوند (از آن ) بى نیاز و (در برابر خشونت و ناسپاسى شما) بردبار است.
از چه چیز انفاق کنیم
علامه بزرگوار ابن فهد برای صدقه پنج قسم بیان کرده است:
صدقه در مال، در آبرو، در عقل، در زبان، ‌در علم.
صدقه در مال، معلوم است
و اما در آبرو: تصورش به این است که برای دیگری در راه خدا شفاعت و یا ضمانت کند،
و در عقل: در مشورت کمک نماید، و در زبان:‌در میان مردم به اصطلاح برخیزد،
و در علم: روشنگر افکار مردم شود.
باید متوجه بود که صدقه در مال، تنها پنج ریال یا یک تومان دادن به فقیر و مسکین نیست، بلکه جامعه از این مال یا به نحو وجوب و یا بطور استحباب، حقی دارد؛ بنابراین از این اموال، شخص مسلمان باید جامعه را بهره مند سازد، کتابهای دینی چاپ کرده، در دسترس قرار دهد، کتابخانه، مدرسه، بیمارستان، زایشگاه، پل، جاده، و حمام بسازد و صدها امر دیگر که در خدمت بندگان خدا قرار می گیرد، انجام دهد.
امام صادقعلیه‌السلام می فرماید: «در روز جمعه دو فرشته
این گونه دعا می کنند: «خدایا به هر انفاق کننده ای عوضی عطا فرما و هر بخیلی را به تلف شدن مال دچار فرما».

انفاقهای واجب و مستحب
زکات؛صدقه واجب
زکات یکی از فروع دین و از ضروریات اسلام است و منکر آن کافر و نجس است و در اکثر آیات قرآن هر کجا نامی از نماز برده شده، از زکات هم نامی برده شده و فقهای اسلام، در کتب فقهیّه خود، یک فصل مخصوص زکات و بعضی یک جلد دربارة آن نوشته اند.

شخصی بنام ثعلبة انصاری خدمت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ شرفیاب شد، عرضه داشت: از خدا بخواه بمن ثروت زیادی مرحمت کند! حضرت فرمود: صلاح نیست، منحرف خواهی شد، سوگند به آنکه جانم در قبضة قدرت اوست، اگر اراده نمایم که تمام کوه های دنیا طلا و نقره شود، خواهد شد.
ثعلبه رفت و بار دیگر آمد، قسم خورد و گفت: اگر خدا روزیم کند، تمام حقوق الهی و حقوق همسایگان و مستمندان را می پردازم، حضرت دعا کرده و آنقدر گوسفندان او زیاد گردید که در شهر نتوانست نگهداری کند.
زمانی که تهیدست بود، پیوسته در جماعتها حاضر بود، ولی وقتی ثروت او رو به افزایش یافت، کم کم حضور او در جماعت ها کم شد، تا بجایی رسید که بطور کلی قطع کرد.
خدمت حضرت شرح حال او را گفتند، فرمود: وای بحال ثعلبه! طولی نکشید که آیة زکات آمد، سرور کائنات برای گرفتن مالیات اسلامی (زکات) به سوی او مأمور فرستاد، در پاسخ مأمور گفت:‌این یا جزیه است یا شبیه به آن، از دیگران بگیرید تا نوبت من شود.
بعد از آنکه از دیگران مالیات گرفتند، نزد او آمدند. حرف خود را تکرار کرد، آنگاه گفت: بروید تا من دربارة آن فکری کنم مأمورین حضور پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ رسیدند و جریان را بعرض آن حضرت رسانیدند، فرمود:‌وای بحال ثعلبه! چیزی نگذشت که آیه نازل شد که: بعضی از مردم با خدا عهد کردند که اگر خدا از فضل خود ثروتی به ما عنایت کند، زکاتش را می دهیم و از نیکوکاران خواهیم بود و چون خدا از فضلش به آنها عطا کرد، به آن بخل ورزیده و پشت نمودند و حال آنکه آنان روگردانند.
چون ثعلبه از موضوع مطلع گردید، نزد حضرت رفت، او را نپذیرفت. بعد از رحلت آن سرور نزد خلفاء ثلاثه رفت، آنها هم راهش نداند و در حال کفر و نفاق از دنیا رفت.

آری، ترک واجب گاهی از کفر و ارتداد سر در می آورد، باید کوشید دستورات الهی را موبمو عمل کرد و هیچ تنبلی و سستی نشان نداده و محبت مال را باید از دل بیرون کرد، نکند بگونه ای باشد که نماز بخواند، حج برود، یا احیاناً روزه بگیرد، اما به زکات که می رسد، ترک کند که امکان دارد به سرنوشت ثعلبه ها دچار گردد و در شدت و سختی آن، همین بس که پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ آن را کفر به خدا به حساب آورده است.

و از علی بن ابیطالب ـ علیه السلام ـ روایت شده که فرمود: بر شما باد به زکات؛ زیرا از پیامبر شما شنیدم که می فرمود: زکات پل اسلام است پس هر که آن را بپردازد، از پل گذشته و هر که نپردازد،‌در زیر آن محبوس خواهد شد. زکات خشم خدا را خاموش می نماید.
زکات چنانکه در رساله های عملیّه ذکر شده، بر نه چیز واجب می شود: گندم،‌ جو،‌کشمش، خرما، طلا، نقره،‌شتر، گاو و گوسفند.

صدقات مستحبی
برای اهمیت و عظمت صدقات مستحبی خوبست نخست به حالات انبیاء و ائمه ـ علیهم السّلام ـ بلکه به حالات سایر مؤمنین و افراد خیّر و محسن، نظر افکند که چگونه از مال خود، در راه خدا بهره مند شده؟ و بوسیلة آن چه خدمتهایی به جهان اسلام و مسلمین نموده اند.
روایات در فضیلت صدقه بسیارند که برای نمونه به بعضی از آنها می پردازیم: علی ـ علیه السلام ـ فرمود: هر که به عوض و بدل یقین کند، خوب بخشش نماید.

و نیز فرموده: خوشا به حال کسی که زیادی مالش را انفاق کند و از زیادی گفتارش جلوگیری نماید.
امام باقر از علی بن ابیطالب ـ علیهما السّلام ـ نقل می فرماید که: آن حضرت فرمود: روزی یک دینار انفاق کردم، رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ به من فرمود: آیا نمی دانی که صدقة مؤمن از دستش بیرون نمی رود، تا آنکه از دهان هفتاد شیطان آزاد گردد (همه گویند: نده!) و در دست سائل قرار نگیرد، تا نخست در دست خدای بزرگ قرار گیرد، آیا خداوند چنین آیه ای نفرموده: آیا ندانسته اند که خدا اوست که توبه را از بندگانش می پذیرد و صدقات را می گیرد.
زمانیکه امام باقر ـ علیه السلام ـ پدر بزرگوارش را غسل می داد، افراد متوجه پینه های دست و پا و پیشانی امام زین العابدین ـ علیه السلام ـ بودند که در اثر سجدة بسیار پینه بسته بود، ولی در پشت شانه نیز اثر پینه ای دیدند، از امام باقر ـ علیه السلام ـ پرسیدند: این اثر چیست؟ حضرت فرمود: اگر بعد از حیات پدرم نبود، نمی گفتم.
روزی بر او نمی گذشت مگر آنکه یکی یا بیشتر از بینوایان را سیر می کرد شب که می شد، انبان خود را پر می کرد و وقتی دیده ها بخواب می رفت، به در خانة‌ تنگدستان آبرومند رفته، میان آنان تقسیم می فرمود، و آنان نمی دانستند که آورندة طعام کیست؟

تهيه از خانم ياوري فر

ویرایش بوسیله کاربر 1393/10/08 08:17:54 ب.ظ  | دلیل ویرایش: مشخص نشده است

بنام خدا.
ترکیب آیات ۷و۱۱مفهوم ظریف و قابل تاملی را بدست میدهد:

آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُم مُّسْتَخْلَفِينَ فِيهِ فَالَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَأَنفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ

به خدا و رسولش ایمان بیاورید و از آنچه شما را جانشین و نماینده (خود) در آن قرار داده انفاق کنید؛ (زیرا) کسانی که از شما ایمان بیاورند و انفاق کنند، اجر بزرگی دارند!۷

مَّن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ

کیست که به خدا وام نیکو دهد (و از اموالی که به او ارزانی داشته انفاق کند) تا خداوند آن را برای او چندین برابر کند؟ و برای او پاداش پرارزشی است!۱۱

ابتدا خداوند از انسانها میخواهد که از اموال و دارایی های که به نیابت از خدا بر انها اختیار پیدا کرده،بخشی را به توصیه مالک اصلی انفاق کند.
در آیات بعد،نیز تاکید برانفاق و سرزنش از عدم انفاق را ادامه میدهد تا آیه ۱۱ که اوج دعوت و تشویق به انفاق است.

جایگاه خداونداز مالک اصلی دارایی که بافعل امر خطاب میکرد،به درخواست قرض گیرنده ای تبدیل میشود که نه تنها برگرداندن پول را به ذمه می گیرد،بلکه بازگشت حداقل دو برابری آنرا تعهد می کند.
آیا کسی هست که باین معامله پرسود،لبیک بگوید؟و البته رد این درخواستهای مودبانه نیز دور از ادب و جسورانه است.

پس سعی کنیم فرصتهای انفاق را براحتی از دست ندهیم.

احادیث مربوط به انفاق :
ﻭ ﺩﺭ ﺣﺪﻳﺚ ﺁﻣﺪﻩ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺹ ﻓﺮﻣﻮﺩ:

ﻟﺎ ﻳﻘﺒﻞ ﺍﻟﻠَّﻪ ﺻﺪﻗﺔ ﻣﻦ ﻏﻠﻮﻝ

" ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﺍﻧﻔﺎﻗﻰ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺍﺳﺖ ﻧﻤﻰ ﭘﺬﻳﺮﺩ"
ﺩﺭ ﺣﺪﻳﺜﻰ ﺍﺯ" ﺍﺑﻮ ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺪﺭﻯ" ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ: ﺩﺭ ﺳﺎﻝ" ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ" (ﺳﺎﻝ ﺷﺸﻢ ﻫﺠﺮﺕ) ﻣﺎ ﺑﺎ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ﺑﻮﺩﻳﻢ، ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ" ﻋﺴﻔﺎﻥ" (ﻣﻜﺎﻧﻰ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻣﻜﻪ) ﺭﺳﻴﺪﻳﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻗﻮﻣﻰ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺸﻤﺮﻧﺪ!

ﮔﻔﺘﻴﻢ: ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻴﺎﻧﻨﺪ ﺍﻯ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ! ﺁﻳﺎ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻗﺮﻳﺶ ﺍﺳﺖ؟

ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻧﻪ! ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻫﻞ ﻳﻤﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﻟﻬﺎﻳﻰ ﺭﻗﻴﻘﺘﺮ ﻭ ﻧﺮﻣﺘﺮ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺩﺍﺭﻧﺪ (ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻟﻰ ﻓﺰﻭﻧﺘﺮ).

ﮔﻔﺘﻴﻢ: ﺁﻳﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮﻧﺪ، ﺍﻯ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ؟! ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻮﻫﻰ ﺍﺯ ﻃﻠﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻳﻚ ﻣﺪ ﻳﺎ ﻧﺼﻒ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻣﻰ ﻛﻨﻴﺪ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺎﻭﺗﻰ ﺍﺳﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺎ ﻭ ﻣﺮﺩم ﻭ ﺷﺎﻫﺪ ﺁﻥ، ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ: ﻟﺎ ﻳَﺴْﺘَﻮِﻯ ﻣِﻨْﻜُﻢْ ﻣَﻦْ ﺃَﻧْﻔَﻖَ ﻣِﻦْ ﻗَﺒْﻞِ ﺍﻟْﻔَﺘْﺢِ ﻭَ ﻗﺎﺗَﻞَ ... .

ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﻗﺮﺽ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﻣﺼﺎﺩﻳﻖ ﻣﻬﻢ ﺁﻥ ﻛﻤﻚ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺹ ﻭ ﺍﻣﺎم ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ ﻣﺼﺎﺭﻑ ﻟﺎﺯم ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﺳﻠﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﮔﻴﺮﺩ.
ﺩﺭ ﺭﻭﺍﻳﺘﻰ ﺩﺭ ﻛﺎﻓﻰ ﺍﺯ ﺍﻣﺎم ﺻﺎﺩﻕ ﻉ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ

ﺍﻥ ﺍﻟﻠَّﻪ ﻟﻢ ﻳﺴﺌﻞ ﺧﻠﻘﻪ ﻣﻤﺎ ﻓﻰ ﺍﻳﺪﻳﻬﻢ ﻗﺮﺿﺎ ﻣﻦ ﺣﺎﺟﺔ ﺑﻪ ﺍﻟﻰ ﺫﻟﻚ، ﻭ ﻣﺎ ﻛﺎﻥ ﻟﻠَّﻪ ﻣﻦ ﺣﻖ ﻓﺎﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﻟﻮﻟﻴﻪ

" ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﺯ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻭﺍﻣﻰ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺍﻭ، ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺪﺍ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﻭﻟﻰ ﻭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ"