به نام خدا

مروری بر درس و نکات مهم سوره های مرحله اول:

-سوره توحید،نخستین سوره کامل است.یعنی پس از آغاز وحی به پیامبر با "اقرا " (5 آیه نخست سوره علق) ،رسالت و ماموریت پیامبر با ابلاغ "قل:بگو" آغاز شد.در ایات نخست سوره علق ،توصیفی کوتاه از رب پیامبر ارایه شد(ربک الذی خلق،ربک الاکرم ،الذی علم بالقلم) .درسوره توحید این رب را با نام الله و بطور خیلی خلاصه اما متمایز از عقاید مخاطبان پیامبر با صفات احد و صمد معرفی میکند

-در سوره شمس بیان می کند که در سرشت انسان،قابلیت فجور و تقوی وجود دارد. رستگاری انسان در تقوا و تزکیه نفس و خسران او درپوشاندن گوهر نفس با گناه است.

-سوره اعلی شروع تبلیغ پیامبر را با تذکر به افراد مستعد ابلاغ می کند و میفرماید ای پیامبر با پشتوانه برخورداری از حمایتهای رب والای خود، به افراد مستعد تذکر بده که رستگاری در تزکیه نفس با محوریت توجه به رب است .
شرط ذکر رب و عبادت (نماز)برای فلاح ،به شرط تزکیه که در سوره شمس آمده بود،اضافه شد. این مطلب،در کتب انبیای قبل هم بوده ( از اینرو،تذکر و یاداوری لازم است) و پیام پیامبر،جدید و عجیب نیست.
شرط تذکردادن ،نافع بودن ان است.(با توجه اینکه ابتدای رسالت است) در این مرحله پیامبر موظف به تذکر به افراد مستعد (خداباور)که احتمال پذیرش میداده ،بوده است و این امر با انچه که در تاریخ اسلام به دوران دعوت مخفی نامیده شده،تطابق دارد.هم چنین خبر میدهد که افراد شقی بدلیل ترجیح دنیا بر اخرت،از تذکر تو رو گردانی می کنند.اولین اشاره به اخرت و نار.

-در سوره ضحی: حمایتهای دنیوی و اخروی خداوند از پیامبر یادآوری و حمایت از محرومان وسائلان باو توصیه میشود.

-در سوره عصر،موضوع خسران وفلاح انسانها ادامه یافته و میفرماید انسانها در خسران اند مگر آنکه واجد این 4 مشخصه باشند:ایمان به حقایق و عمل صالح وتوصیه به حق و صبر
خسران انسان(نوع انسانها) ناشی از کاسته شدن مستمر از سرمایه عمر انهاست. هر روز از زندگی موقتی آنها در دنیا که هم اصلی انها را بخود اختصاص داده،کاسته شده و یک قدم به موطن اصلی و حیات جاوید خود (والاخره خیر و ابقی:سوره اعلی) نزدیک میشوند درحالیکه هیچ توشه ای مهیا نکرده اند.
اما استثناشدن افراد اهل ایمان و عمل صالح از این خسران به چه دلیل است؟با توجه به توضیح بالا،انسانی که به حقایق عالم از جمله زندگی اخروی و متاثر بودن کیفیت زندگی آنجا از اعمال دنیوی خود،باور و ایمان داشته باشد و با انجام اعمال صالح و تواصی به حق و صبر خود را مهیای حیات جاوید خود نماید،دچار خسران نخواهد بود.در واقع این 4 عامل ،اسباب مورد نیاز برای تزکیه است که در سوره های قبلی به اجمال بیان شده بود.

-درس سوره عادیات عبارت است از: نا باوری و غفلت از قیامت،موجب مال دوستی شدید انسان و ناسپاسی نسبت به پرودگار میشود. در سوره عصر با عبارت ان الانسان لفی خسر،در خسران بودن انسانها (بجز اهل ایمان و عمل صالح و تواصی کنندگان وبه حق و صبر)بیان شد اما علت ان بیان نشد. در سوره اعلی هم علت گریز از تذکر پیامبران،دنیا طلبی بیان شد.در سوره عادیات ریشه این دنیا طلبی و خسران را فراموشی و ناباوری به قیامت ذکر میکند.

-درس سوره تکاثرهم نکوهش از افزون طلبی مادی مستمر انسانها که ریشه در عدم یقین به اخرت دارد.میباشد(مشابه سوره عادیات)
لذا در ادامه به یطور خلاصه به موضوع قیامت اشاره میکند.

-درس سوره زلزال:اشاره به حوادث آغاز قیامت (زلزله عظیم و بعث مردگان)و ارایه همه اعمال انسانها از خیر و شر

-درس سوره قارعه:در عرصه هولناک قیامت، سرنوشت خوب و بد انسانها با توجه به ارزش اورده ها و اعمال دنیوی انها تعیین خواهد شد. (توضیح بیشتر از نتیجه خیر و شر در زلزال)

موارد مهم تکرار شده در این مرحله:

1- توجه و شکرگزاری واقعی و همیشگی از رب یکتا (اقرا باسم رب،سبح اسم رب،ذکر اسم رب،بنعمت ربک فحدث،لربه لکنود)

2- شرایط کلی فلاح و خسران انسانها(افلح من زکیها،افلح من تزکی،خاب من دسیها،لفی خسر،)

3- برتری زندگی اخرت که کیفیت ان تابع اعمال دنیوی انسانهاست.(اخره خیر و ابقی،للاخره خیر لک من الاولی،فمن ثقلت موازینه فهو فی عیشه راضیه،ومن یعمال مثقال ذره شرا یره)

4- نکوهش از دنیا طلبی شدید که ریشه در عدم باور به قیامت دارد.(توثرون الحیاه الدنیا،لحب الخیر لشدید،الهاکم التکاثر)

5- اشاره بسیار کوتاه به حوادث هولناک مقارن با قیامت و حشر(تکرار یومئذ و حوادث آن روز)

این مفاهیم و پیام ها،اصول کلی سعادت فردی و اجتماعی انسانها در هر عصر و مصری را فراهم میکند.اصولی فرامکانی و فرازمانی که مستقل از اداب و رسوم مخاطبان عصر نزول است ومیتوان این سوره ها واین مرحله را عصاره کل قران نامید.و سایر سوره های قران را توضیح و تبیین بیشتر این اصول و نیز نحوه مواجهه با واکنش ها و عکس العمل های افکار و افراد مختلف با پیام وحی دانست.

توصیف کلی مرحله اول :اماده سازی پیامبر و نزول مفاهیم پایه( اتکای مستمر به رب یکتا،بیان کلی مسیر فلاح و خسران انسان ،وجود آخرت و ترجیح ان بر دنیا، وجود حساب وکتاب و دودسته شدن انسانها در اخرت براساس اعمال دنیا، و نکوهش مال دوستی)

روش تبلیغ:تذکر به افراد مستعد

كلمات كليدي:مرحله نزول توحيد اعلي شمس تذكر

بنام خدا

۱ـسوره اخلاص:

⭐️بیان احدیت ذات الهی وتوحید صفاتی وافعالی

۲-سوره شمس:

⭐️پیامد فردی واجتماعی عدم تزکیه ، هلاکت (محرومیت از رستگاری)است

۳-سوره اعلی:

⭐️ای پیامبر،بستای پروردگارت را که تورا برهدایت بندگانش رسالت داد .
پس متذکرباش که سعادت آنها درگرو فرمانبرداری از تذکر وهدایت الهی است.

۴-سوره ضحی:

⭐️انسانها همواره درسختیها وظلمتها برخدا توکل کنند وراه سیر وسلوک خود را دراین تنگناها بیابند چراکه خداوند پیامبرش را دراین مهم دلجویی و(بربندگانش)سفارش کرده است.

۵-سوره عصر:

⭐️انسانها تنها درسایه ایمان ،اعمال صالح، سفارش یکدیگر به حق وسفارش یکدیگر به صبر از خسران نجات می یابند.

۶-سوره عادیات:

⭐️چگونه انسان می تواند نا سپاس وشیفته مال دنیا باشد درحالیکه از پیامد ناگوار رویگردانی از بندگی خدا آگاه است؟

۷-سوره تکاثر:

⭐️نتیجه دنیاطلبی،تکبر وغفلت ازیاد خداوند ونتیجه غفلت از یاد خداوند ، دوزخ است.

۸-سوره زلزال:

⭐️هشداربه انسان بر ثبت دقیق اعمال وگواهی زمین به اذن پروردگار(بازلزله هولناک قیامت) وآگاهی ازحقیقت کوچکترین اعمال خود درمحکمه عدل الهی.

۹-سوره قارعه:

⭐️هشدار وتاکید بر حادثه هولناک رستاخیز وفروپاشی نظام هستی وبالتبع آن قوانین جزایی(بهشت ودوزخ)باسنجش اعمال براساس ترازوی عدل.

۱۰-سوره همزه:

⭐️مال اندوزی وجمع آوری ثروت وبدنبال آن تکبر وشکستن دیگران ، کیفری متناسب آن یعنی محصور شدن،خردشدن وقلبی سوخته درآتش الهی خواهد داشت.



ارتباط ده سوره مرحله اول نزول:

شروع نزول سوره ها،یعنی سوره توحید باتوجه دادن ،جهت ایجاد معرفت الله است که کلید رستگاری است.
وطبق فرمایش پیامبرص بهترین اعمال است ومیزانی برای ارزشمندی اعمال.
وشعار همه پیامبران که قولو لا اله الا الله تفلحوا است را تحقق می بخشد.

درسوره شمس ،معرفت به خود(نفس)اشاره شده تا انسان باتوجه به آیات ونشانه های متضاد پروردگار،بتواند گرایشهای متضاد نفسانی را در درون خود بشناسد وآن را درجهت پرورش وتزکیه بکار بندد چراکه یکی از گامهای نخستین در راه اصلاح نفس وتهذیب اخلاق،خودشناسی است وانسان ازطریق خودشناسی به کرامت نفس واهمیت روح آدمی که پرتوی از انوار الهی است پی می برد وازاین طریق به معرفت خالق دست میابد ومسیر عبودیتش را طی می کند واز طغیان نفس در مقابل معبودش ،محافظت می نماید.
طبق فرمایش امیرالمومنین ع ،کسی که خود را بشناسد حقیقتا پروردگارش را می شناسد.

⚡️پس درسوره اخلاص وشمس ،توحید وراهیابی به این توحید اشاره شده است⚡️

درجهت شناختهای فوق الذکر،خداوند پیامبران (وکتب الهی اش)راقراردادوآنها را درجهت تذکر به بندگانش رسالت ویاری داد تا انسانها قادر به شناسایی راه رستگاری وشقاوت شوندودرسایه اطاعت وفرمانبرداری از هدایت الهی رستگار شوندکه درسوره اعلی به آن اشاره شده است.

خداوند پس ازسفارش بر فرمانبرداری از تذکرات پیامبران ،درسوره ضحی،ضمن دلجویی وسفارش پیامبرش بر بندگان ،آنها را تشویق به یافتن راه سعادت ورشدخودشان دردل تنگناها وظلمتها با توکل براو ،وشکرگزاری نعمتهایش درتمام مراحل زندگی نموده است.

⚡️پس در سوره اعلی وضحی ، اصل نبوت وپیروی ازنبی ،اشاره شده است.⚡️

توجه به مواردذکرشده درسوره های فوق ، منجر به تقویت ایمان به خداوند می شودکه مانند ریشه یک درخت دردل انسان رخنه می کندوثمره آن رعایت بایدها ونبایدها وانجام اعمال صالح خواهد بود والبته جهت تقویت وتداوم ایمان وعمل صالح وگسترش فرهنگ الهی در جامعه،مومنین بایدیکدیگر را برحق که منجر به رستگاری می شود وصبر واستقامت در مسیر احیای حق توصیه نمایند.
بنابر این درسوره عصر عدول از هرکدام از این موارد مایه خسران معرفی شده است.

درسوره عادیات،خداوند با تاکید بسیار انسانها را از خروج ازاین بندگی،که با ناسپاسی وشیفتگی مال دنیا(مقدم دانستن دنیا بر آخرت) ایجاد می شود،هشدارداده است.

توجه زیاد به مال ودنیا طلبی منجر به تکبر وفخرفروشی به همنوعان که انسان را ازیاد خدا غافل می کند،می شودکه دوزخ را بدنبال خواهد داشت وسوره تکاثر بوضوح آن را مطرح نموده است.

⚡️پس در سه سوره عصر،عادیات وتکاثر،زیانهای عدم بندگی وناسپاسی در قیامت اشاره شده است⚡️

درسوره زالزال حادثه هولناک قیامت وثبت دقیق اعمال انسانها در دنیا ذکرشده که در سوره قارعه بازهم براین موضوع تاکید وهشدار داده شده است.
تا انسانها بدانند کوچکترین عمل آنها مورد ارزیابی وحساب قرار خواهد گرفت واز عدل الهی گریزی نیست.
درسوره همزه نیز به نوعی تناسب جرم با جریمه در قیامت مطرح شده است.

⚡️پس در سوره زلزال وقارعه وهمزه ، تاکید بر وجود قیامت وقانون عدالت درجزا وپاداش اشاره شده است.⚡️



خانم الهه سادات خدایی

به نام خدا
ارتباط سنجی بین ده سوره ابتدایی قرآن کریم
سوره های:
1- الإخلاص2-الشمس3- الأعلی4-الصحی5-العصر6-العادیات7-التکاثر8-الزلزله
9-القارعه10-الهمزه

📋 جمع بندی مطالب درب ودرس سوره ها جهت ارتباط یابی بین آنها :


1⃣سوره مبارک الإخلاص:معرفی خداوند به عنوان خدای یگانه ,بی نیازی که مرجع همه ی نیازمندان است وبی همتا


2⃣سوره مبارک الشمس:قسم به امور زمان ساز؛خورشید,ماه,روز وشب در کره زمین وآسمان مربوط به آن که مکان زندگی انسانهاست وآنچه اورا استوار ومحکم می کند.الهام فجور وناپاکیها ونیروی تقوا که موجب دوریش از این فجور می شود. زمینه ساز نجات را تزکیه وخسران وهلاکت را در آلودگی به فجور قرار داده با بیان مصداقی عینی(قوم ثمود وعملشان)ونتیجه نافرمانی از این الهامات

3⃣سوره مبارک الأعلی:یادآوری جایگاه خداوند معرفی شده که شایستگی تسبیحش رابه دنبال داردبا معرفی بخش دیگری از تدبیرش در آفرینش وبیان آموزش بی کم وکاست پیامبرص از طریق انزال قرآن بر قلب نازنینش تا با تبلیغش رشد دهنده انسانها باشدوسودمند بودن آن برای مطیعان وسرانجام بد برای دوری کنندگان از پیام قرآن که با پرداختن به امور دنیایی وفراموشی اخرت نصیبشان می گردد واینکه ادیان گذشته نیز شامل همین پیامها بوده

4⃣سوره مبارک الضحی: آغاز سوره با قسم نشان از اهمیت موضوع مطرح شده در سوره دارد حمایت خدا از پیامبرص قبل وبعد از بعثت به عنوان راهنمایی بیرونی جهت هدایت وتوفیقات انسانهای بهره گرفته از الهامات وفحورها ودستور شکرعملی به پیامبرص با حمایت از یتیم ومسکین وبی پناه

5⃣سوره مبارک العصر:آغاز سوره به مانند سوره ی قبلی با قسم برای یاد آوری خسران انسانها از عدم ایمان به ایات وموثربودن ایمان همراه عمل صالح وبیان حق جویی وحق مداری وصبوری به عنوان مصادیقی از عمل صالح

6⃣سوره مبارک العادیات: آغاز سخن با قسم البته قسم به جهادگران وجهاد به عنوان یکی دیگر از مصادیق اعمال صالح که نزد خدا از چنان ارزشی برخوردار است که بدان قسم یاد کرده تا یادآور شود اکثر انسانها نسبت به نعمات خداوند ناسپاسند وبراین ناسپاسی بنا به الهامات فجور وتقوا آگاه است وزمینه ساز این ناسپاسی را حب مال وفراموش کردن معاد وحسابرسی قیامت برشمرده است

7⃣سوره مبارک التکاثر: در ادامه در این سوره حب مال رازمینه ساز اخلاقه رذیله دیگری دانسته که از آن به تکاثر یعنی تفاخر بر آن مال اندوخته یاد کرده است و تکاثر را موجبات غفلت از یاد خداتا زمان قیامت وبرپایی سنجش اعمال دانسته که انسان متفاخر فقط با مشاده ی جهنم از این غفلت بیدار می شود وخود را پاسخگو این اموال اندوخته وتفاخر یافته می بیند

8⃣سوره مبارک الزلزله:در این سوره به خبر وقوع قیامت جهت حسابرسی به اعمال اشاره شده وبه کیفیت ثبت اعمال انسان اشاره شده که نشان از احاطه علم خداوند براعمال خرد وکلان نیک وبد (مثقال ذره) دارد تا انسانها بیشتر مراقب اعمال خود باشند

9⃣سوره مبارک القارعه:با به تصویر کشیدن هولناکی واقعه قیامت هشدار ها را جدیتر میکند کوبیده شدن زمین که زمانی جایگاهی جهت رشدش بود برچیده شدن موقعیتهای هدایتی ورسیدن به زمان وعده داده شده جهت بررسی اعمال خرد وکلانش ودیدن نتیجه اعمالش ودو دسته شدن انسانها با بهره مندی از الهامات وراهنمایهای پیامبرص وانسانهایی که با تزکیه به فلاح ورستگاری رسیدند وگروهی با دوری از الهامات وپیام قرانی وبیان مصادیق خیر وشر بدبختی را برای خود رقم زدند{یتجننبها الاشقی}


🔟سوره مبارک الهمزه:بیان مصداقی از اعمال شر(مثقال ذره شرا یره)عیبجویی وبد گویی ووتکرار مال اندوزی وسرانجام شکستن غرور وتفاخرش (فی الحطمه) از این مال وخودخواهی که دیگران را در چشمش خوار ودارای عیب کرده وزبان به عیب گویی وناسزا گویی از آنها را برخود مجاز میدید را با ترسیم عاقبت سوختن دل وجانش به آتش برافروخته با اعمالش به تفکر واندیشیدن در این سرانجامها وا میدارد شاید به خودآید وباز گردد وبهره بگیرد از نعمات الهی اعم از نعمات مادی چون زمین وآسمان وخورشید وماه وشبها وروزها .نعمات معنوی چون الهامات درونی وفطری وپیام همواره زنده وجاری وساری قرآن نازل شده بر پیامبر ص تا باشد تزکیه کن تا جزوه دسته ی نجات یافتگان ومفلحون در قیامت باشد وبدین وسیله برهد از دام آتش جانسوزقیامت


💢💢ارتباط ده سوره:


با دنبال کردن موضوعات مطرح شده در این ده سوره گویی قرآن با معرفی خداوند در صدد ساختن پایه اعتقادات انسانها می باشد

⚜سوره اخلاص اعتقادبه توحید را مطرح نموده تاانسان با برپایی اعتقادش به یگانگی خداویافتن اطمینان به شایستگی, او را معبود وقابل اطاعت بداند

⚜سپس در سوره شمس با بیان مدبر ومربی بودن (شب وروز وخورشید وماه ) خداوند ربوبیت خود را مطرح نموده تا هدف مند بودن آفرینش انسان راطرح کند ودر ادامه با معرفی ابزار رسیدن به این هدف را که همان (عقل) وهدایت فطری است بیان نموده(فالهمها فجورها وتقوئها)

⚜سپس در ادامه در سوره اعلی وضحی به پایه ریزی اعتقاد به نبوت وپیام آوری (قرآن,پیامبرش) ومورد حمایت وتائید بودن پیامبر ص اشاره شده که به عنوان هدایت بیرونی از آن یاد میشود

⚜سپس در ادامه در سوره عصر وعادیات زمینه را برای ساختن اعتقاد به معاد فراهم نموده است.

این امر رابا بیان ایمان به این هدایتها وانجام اعمال صالح در دنیا ووجود حسابرسی در قیامت محقق نمود وبا بیان مصادیقی از اعمال صالح در سوره عادیات ودر ادامه در سوره تکاثربا بیان مصادیقی از اعمالی که مانع این هدایت وایمان میشود اعتقاد به معاد را محکمتر نموده

⚜در سوره زلزلال با یادآوری واقعه قیامت و هدف این اصل (معاد) را که رسیدگی به اعمال انسانها هست بیان نموده ودر ادامه در سوره قارعه مجدد به وقوع قیامت اشاره کرده که❗️ ارتباط نزدیکترموضوع این دوسوره به هم را نشان می دهد وهمچنین با اشاره به چگونگی کیفیت انسانها ودو دسته شدنشان بر اساس اعمال دنیویشان آنها را در هدایت پذیری برمی انگیزد تا با دوری از کارهای زشت که در ادامه در سوره همزه بیان می شود زندگی سعادتمندی را برای خود رقم بزنند واین نظم موجود در این ده سوره خبر از مرحله بندی هدایت الهی در آیات قرآن را نشان می دهد

🙏خدایا مارادر اعتقاداتمان استوار بداراز موحدین وهداایت یافتگان قرآن این پیام پیام رسانت حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه واله قرار ده آمین



خانم انصاری

ویرایش بوسیله کاربر 1397/01/29 07:28:52 ق.ظ  | دلیل ویرایش: مشخص نشده است