کلمه اسراف در تفاسیر به معنای تجاوز از حد اعتدال ،تجاوز از حد مباح؛تجاوز از حد حق و عدالت بیان شده است که میتواند شامل زیاده روی و یا کم روی(افراط و تفریط )باشد.

در قران کریم کلمات مشتق شده از ریشه سرف شامل اسراف ، مسرف و فعل اسرف در چند زمینه کار رفته که بسیار گسترده تر از باور رایج در جامعه در خصوص محدود شدن اسراف به خوردن و اشامیدن و امور مالی می باشد. براین اساس میتوان انواع اسراف و مصادیق آنها و نیز مجازات انها را در قران استخراج نمود

1-اسراف در عقاید

این نوع اسراف بدترین و مذمومترین نوع اسراف در قران است که بیشتر ین تکرار را هم در قرآن دارد.
اسراف در عقاید یعنی عدم باور به ان چیزی که حق است و یا اعتقاد به چیزهایی که مستحق آن نیستند.بنابراین عدم اعتقاد به توحید ،عدم پذیرش رسولان الهی ،عدم تصدیق کتب آسمانی نمونه های بارز اسراف در عقیده است.

بدیهی است عدم پذیرش یکتایی خداوند و شریک قایل شدن برای او و یا خود را خدا دانستن و ... که اسراف در باور اساسی توحید بشمار میرود بدترین نوع اسراف است.و خداوند هم شدیدترین عقوبت را برای این گونه مسرفین در نظر گرفته است.

بارزترین مصداق این نوع اسراف در قرآن،فرعون است که دو بار با کلمه مسرف از او یاد شده است.

آیه 31 سوره دخان
وَلَقَدْ نَجَّيْنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ مِنَ الْعَذَابِ الْمُهِينِ﴿۳۰﴾ و براستى فرزندان اسرائيل را از عذاب خفت‏آور رهانيديم


مِن فِرْعَوْنَ إِنَّهُ كَانَ عَالِيًا مِّنَ الْمُسْرِفِينَ ﴿۳۱﴾: از [دست] فرعون كه متكبرى از افراطكاران بود

ایه 83 سوره یونس

فَمَا آمَنَ لِمُوسَى إِلاَّ ذُرِّيَّةٌ مِّن قَوْمِهِ عَلَى خَوْفٍ مِّن فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِمْ أَن يَفْتِنَهُمْ وَإِنَّ فِرْعَوْنَ لَعَالٍ فِي الأَرْضِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ ﴿۸۳﴾

فولادوند: سرانجام كسى به موسى ايمان نياورد مگر فرزندانى از قوم وى در حالى كه بيم داشتند از آنكه مبادا فرعون و سران آنها ايشان را آزار رسانند و در حقيقت فرعون در آن سرزمين برترى‏جوى و از اسرافكاران بود

هم چنین در ایه 5 سوره زخرف،منکرین قران هم قومی مسرف بیان شده است.

أَفَنَضْرِبُ عَنكُمُ الذِّكْرَ صَفْحًا أَن كُنتُمْ قَوْمًا مُّسْرِفِينَ ﴿۵﴾

مکارم: آيا اين ذكر(قرآن) را از شما بازگيريم به خاطر اينكه قومي اسرافكاريد؟

مجازات این نوع اسراف شدید است و بسته به مراتب اعتقادی که اسراف شده است،می تواند شامل عذاب دنیوی و اخروی شود.همانند فرعون که خدا او و سپاهش را غرق کرد .

ایه 127 سوره طاها:شدیدترین عذاب دنیوی و اخروی برای کسانی که از خدا رو برگردانند و به ایات خدا ایمان نیاورند(اسراف در توحید)،درنظر گرفته شده است.

وَكَذَلِكَ نَجْزِي مَنْ أَسْرَفَ وَلَمْ يُؤْمِن بِآيَاتِ رَبِّهِ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبْقَى ﴿۱۲۷﴾

مکارم: و اينگونه جزا ميدهيم كسي را كه اسراف كند و ايمان به آيات پروردگارش نياورد و عذاب آخرت شديدتر و پايدارتر است!

آیه 43 سوره غافر از زبان حضرت موسی ،کسانی که موسی را به ترک خدا و پذیرش دعوت غیر خدا دعوت می کنند،اصحاب آتش معرفی شده اند.

لَا جَرَمَ أَنَّمَا تَدْعُونَنِي إِلَيْهِ لَيْسَ لَهُ دَعْوَةٌ فِي الدُّنْيَا وَلَا فِي الْآخِرَةِ وَأَنَّ مَرَدَّنَا إِلَى اللَّهِ وَأَنَّ الْمُسْرِفِينَ هُمْ أَصْحَابُ النَّارِ﴿۴۳﴾

مکارم: قطعا آنچه مرا به سوي آن مي‏خوانيد نه دعوت (و حاكميتي) در دنيا دارند و نه در آخرت، و تنها بازگشت ما در قيامت به سوي خدا است، و مسرفان اهل دوزخند

آیه9 سوره انبیا:هلاکت مخالفین و منکرین پیامبران (اسراف در نبوت)را بیان می کند.

ثُمَّ صَدَقْنَاهُمُ الْوَعْدَ فَأَنجَيْنَاهُمْ وَمَن نَّشَاء وَأَهْلَكْنَا الْمُسْرِفِينَ ﴿۹﴾

فولادوند: سپس وعده [خود] به آنان را راست گردانيديم و آنها و هر كه را خواستيم نجات داديم و فراطكاران را به هلاكت رسانيديم


2- اسراف در اعمال و رفتار

با توجه به معنایی که برای اسراف بیان شد،اسراف در اعمال یعنی انجام اعمالی که نا حق بوده و شایسته انجام توسط انسانها نیستند.این نوع اسراف ،خود دو نوع از رفتار ها را شامل میشود:

الف-گناهان و کارهای حرام:

انجام هر کار حرامی نوعی اسراف است چرا که تجاوز از حدود الهی است.
قران،ایاتی نیز در خصوص این نوع اسراف دارد.

بارزترین مصداق آن هم قوم لوط است که خداوند دو بار انها را با عنوان مسرف یادنموده است.که انها هم با عذاب الهی از بین رفتند.

آیه 81 سوره اعراف:

إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِّن دُونِ النِّسَاء بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُونَ ﴿۸۱﴾

فولادوند: شما از روى شهوت به جاى زنان با مردان درمى ‏آميزيد آرى شما گروهى تجاوزكاريد

آیه 34 سوره ذاریات

قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ ﴿۳۲﴾ گفتند ما به سوى مردمى پليدكار فرستاده شده‏ايم


لِنُرْسِلَ عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِّن طِينٍ ﴿۳۳﴾ تا سنگهايى از گل رس بر [سر] آنان فرو فرستيم


مُسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ لِلْمُسْرِفِينَ ﴿۳۴﴾ [كه] نزد پروردگارت براى مسرفان نشان‏گذارى شده است


هم چنین یکبار هم از بنی اسراییل با این عنوان ذکر شده است که پس از ابلاغ حرمت قتل ،باز عده ای مرتکب ان میشدند.

آیه 32 سوره مائده

مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا وَلَقَدْ جَاءتْهُمْ رُسُلُنَا بِالبَيِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِّنْهُم بَعْدَ ذَلِكَ فِي الأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ ﴿۳۲﴾

فولادوند: از اين روى بر فرزندان اسرائيل مقرر داشتيم كه هر كس كسى را جز به قصاص قتل يا [به كيفر] فسادى در زمين بكشد چنان است كه گويى همه مردم را كشته باشد و هر كس كسى را زنده بدارد چنان است كه گويى تمام مردم را زنده داشته است و قطعا پيامبران ما دلايل آشكار براى آنان آوردند [با اين همه] پس از آن بسيارى از ايشان در زمين زياده‏روى مى‏كنند

ب-کارهای مباح و حلال و حتی واجب و مستحب:

در این نوع کارها ،معنای اسراف به از حد گذراندن در میزان انجام آن کار برمیگردد. این نوع اسراف ،همان است که در افکار عمومی هم شناخته شده است و مثلا اسراف در مصرف آب،برق،غذا و.. را شامل میشود.در قران،اینگونه اسراف برای پرهیز از زیاده روی در خوردن و اشامیدن،انفاق،قصاص ،خرج کردن اموال بچه یتیم استفاده شده است.

آیه 33 سوره اسراء

وَلاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالحَقِّ وَمَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلاَ يُسْرِف فِّي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورًا﴿۳۳﴾

فولادوند: و نفسى را كه خداوند حرام كرده است جز به حق مكشيد و هر كس مظلوم كشته شود به سرپرست وى قدرتى داده‏ايم پس [او] نبايد در قتل زياده‏روى كند زيرا او [از طرف شرع] يارى شده است

ایه 6 سوره نساء: وَابْتَلُواْ الْيَتَامَى حَتَّىَ إِذَا بَلَغُواْ النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُم مِّنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُواْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَن يَكْبَرُواْ

و يتيمان را بيازماييد تا وقتى به [سن] زناشويى برسند پس اگر در ايشان رشد [فكرى] يافتيد اموالشان را به آنان رد كنيد و آن را [از بيم آنكه مبادا] بزرگ شوند به اسراف و شتاب مخوريد

ایه 31 سوره اعراف:

يَا بَنِي آدَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ﴿۳۱﴾
فولادوند: اى فرزندان آدم جامه خود را در هر نمازى برگيريد و بخوريد و بياشاميد و[لى] زياده ‏روى مكنيد كه او اسرافكاران را دوست نمى ‏دارد

آیه 141 سوره انعام:

وَهُوَ الَّذِي أَنشَأَ جَنَّاتٍ مَّعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ كُلُواْ مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُواْ حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ﴿۱۴۱﴾

فولادوند: و اوست كسى كه باغهايى با داربست و بدون داربست و خرمابن و كشتزار با ميوه‏هاى گوناگون آن و زيتون و انار شبيه به يكديگر و غير شبيه پديد آورد از ميوه آن چون ثمر داد بخوريد و حق [بينوايان از] آن را روز بهره ‏بردارى از آن بدهيد و[لى] زياده ‏روى مكنيد كه او اسرافكاران را دوست ندارد

همانطور که در دو ایه اخیر مشاهده شد،مجازات این نوع اسراف،خفیف تر از دو نوع قبلی است و با مورد رضایت نبودن خداوند از این نوع اسراف توصیف شده اند.

ویرایش بوسیله کاربر 1393/05/31 10:54:00 ق.ظ  | دلیل ویرایش: مشخص نشده است

بنام خدا

امروز سخنرانی دکتر الهی قمشه ای از تلویزیون پخش میشد که نکته ای هم در زمینه اسراف داشت

"بزرگترین اسراف،اسراف در وقت و عمرمون است.اسراف در آب ونان و ... با کاهش و مدیریت مصرف ،قابل جبران است. اما اسراف در وقت ،قابل جبران نیست."

این نکته با سوره عصر هم مطابقت دارد که انسان را بواسطه غیرقابل بازگشت بودن سرمایه عمر و زمان

در خسران معرفی میکند.

والعصر ان الانسان لفی خسر