ترجمه و تفسير سوره بروج:تدبر در فرازها و آيات سوره بروج منظور از والسماء ذات البروج چيست؟

پرسش: در ايه 1 سوره بروج،منظور از بروج چيست؟

پاسخ 1:

«وَ السَّمٰاءِ ذٰاتِ الْبُرُوجِ» بروج ۱ «وَ لَقَدْ جَعَلْنٰا فِي- السَّمٰاءِ بُرُوجاً وَ زَيَّنّٰاهٰا لِلنّٰاظِرِينَ» حجر: ۱۶، «تَبٰارَكَ الَّذِي جَعَلَ فِي السَّمٰاءِ بُرُوجاً وَ جَعَلَ فِيهٰا سِرٰاجاً وَ قَمَراً مُنِيراً» فرقان: ۶۱.
بروج آسمان، همان ستارگان اند كه در آسمان ميدرخشند و بمناسبت ظهور و آشكار بودنشان كه معناي اصلي برج است، بروج ناميده شده اند و آسمان بوسيله ي آنها زينت داده شده است چنانكه در آيۀ دوّم است، و در آيه ي سوّم آفتاب و ماه در رديف بروج شمرده شده، پيداست كه ستارگان مرادند نظير آيۀ «وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّرٰاتٍ» نحل: ۱۲، در دعاي سمات بطور صريح گفته شده كه بروج همان كواكب و ستارگان اند اينك آنجمله از دعاي سمات «و خلقت بها الكواكب و جعلتها نجوما و بروجا و مصابيح و زينة و رجوما و جعلت لها مشارق و مغارب … ».
در تفسير برهان ذيل آيۀ سوّم از امام باقر عليه السّلام نقل شده: بروج عبارتند از كواكب در ذيل روايت، بروج دوازده گانۀ يوناني شمرده شده باحتمال قوي ذيل آن ساخته است.

علي هذا، آنعدّه از مفسّران كه بروج را بمعني برجهاي دوازده گانه گرفته اند، سخنانشان عاري از حقيقت است، زيرا برجهاي مزبور موهوم و اعتباري صرف اند، مثلا چند ستاره را در آسمان ديده و پيش خود فكر كرده اند: اگر فاصله ي اين ستارگان با خطّي بهم متصل شود بشكل گوسفند (حمل) ميايند و گرنه در آسمان برج حمل وجود ندارد، گفته اند برجهاي دوازده گانه منازل آفتاب اند كه در هر برج يكماه حركت ميكند وانگهي نامهاي حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، ميزان، عقرب، قوس، جدي، دلو، و حوت، ابتدا از نام بت‌هاي يونانيان گرفته شده است. مقام قرآن والاتر از آن است كه روي اين موهومات سخن گويد و آنها را بحساب آورد.

قاموس قرآن

پاسخ 2:
سه آیه اول قسم ، وآیه 4 جواب قسم ، و بقیه آیات پاراگراف ، فرع برآیه 4 است .
چنانکه می¬دانیم و تا کنون در اینهمه موارد دیده¬ایم ، بین قسم و جواب آن باید نسبت و سنخیتی وجود داشته باشد ، و اینجا هم مستثنی نیست.
لذا سه آیه اول پاراگراف باید به مراحل و چگونگی مجازات اشخاصی که در آیه 4 مطرح شده ، اشارات سمبلیک داشته باشد .
لذا با توجه به این نکته ، و نیز با توجه به «درس» و «درب» ، «آسمانِ دارنده برجها» کنایه از گذشت ما¬ه¬ها و سالهاست و «روز موعود» هم می¬تواند روز قیامت باشد ( و نیز هر روزی که وعده آن داده شده مثلاً روز پیروزی اسلام و یا ظهور امام حق و خلاصه هر روز مبارکی که وعده داده شده) که در اثر گذشت ماه¬ها و سالها زمان وقوع آن خواهد رسید

از تفسير مهندس گنجه اي

پاسخ 3:

كلمه ((بروج )) جمع برج است ، و ((برج )) به معناى هر چيز پيدا و ظاهر است ، و اگر بيشتر در كاخهاى عالى استعمال مى شود، براى اين است كه كاخها در نظر تماشا كنندگان و بينندگان ظاهر و هويدا است ، ساختمان استوانه اى شكلى كه در چار گوشه قلعه ها براى دفاع مى سازند نيز برج ناميده مى شود، و همين معنا منظور آيه است چون مى فرمايد: ((و لقد جعلنا فى السماء بروجا و زيناها للناظرين و حفظناها من كل شيطان رجيم ))، پس مراد از كلمه بروج موضع ستارگان در آسمان است .
با اين بيان روشن مى شود اينكه بعضى از مفسرين بروج را به دوازده برج اصطلاحى علم نجوم معنا كرده اند، درست نيست .

و در آيه مورد بحث سوگند به آسمانى ياد شده كه به وسيله برجها محفوظ مى شود، و مناسبت اين سوگند با قصه اى كه به زودى بدان اشاره مى كند، و با وعده و وعيدى كه مى دهد بر كسى پوشيده نيست

ترجمه تفسير الميزان جلد 20 صفحه 414

پاسخ 4:

بروج جمع برج به معنای چیز آشکار و جالب است .در قرآن،در سه سوره دیگر هم لفظ بروج بکاررفته است که در سوره های فرقان و حجر به همین بروج آسمانی اشاره دارد اما در سوره نسا به برج و قلعه های بلند و مستحکم نظامی اشاره دارد.
سوره فرقان:تَبَارَكَ الَّذِي جَعَلَ فِي السَّمَاء بُرُوجًا وَجَعَلَ فِيهَا سِرَاجًا وَقَمَرًا مُّنِيرًا {61}
[فرخنده و] بزرگوار است آن كسى كه در آسمان برجهايى نهاد و در آن چراغ و ماهى نوربخش قرار داد {61}
در ایه 16 سوره نوح،خورشید به سراج تشبیه شده است(جعل الشمس سراجا) لذا در سوره فرقان،منظور از بروج میتواند ستارگان ،سراج خورشید و قمر هم ماه باشد.

سوره حجر: وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِي السَّمَاء بُرُوجًا وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ {16} وَحَفِظْنَاهَا مِن كُلِّ شَيْطَانٍ رَّجِيمٍ {17}
و به يقين ما در آسمان برجهايى قرار داديم و آن را براى تماشاگران آراستيم {16}و آن را از هر شيطان راندهشدهاى حفظ كرديم{17}

با توجه به آیه 5 سوره ملک، زینت آسمان با مصابیح است که در عین حال،طرد کننده و عذاب کننده شیاطین نیز هستند

وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاء الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِّلشَّيَاطِينِ وَأَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ السَّعِيرِ {5}
و در حقيقت آسمان دنيا را با چراغهايى زينت داديم و آن را مايه طرد شياطين [= قواى مزاحم] گردانيديم و براى آنها عذاب آتش فروزان آماده كردهايم {5}

لذا در ایات سوره حجر نیز مراد از بروج،همان مصابیح و ستارگانی هستند که هم زینت بخش آسماننند و هم حفظ کننده آسمان از شیاطین با نابود کردن آنها و به تعبیر آیات عذاب انها. در سوره صافات نیز با لفظ کواکب نام برده شده اند.و لفظ عذاب استفاده شده است.

إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاء الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ {6} وَحِفْظًا مِّن كُلِّ شَيْطَانٍ مَّارِدٍ {7}.. دُحُورًا وَلَهُمْ عَذَابٌ وَاصِبٌ {9}
ما آسمان اين دنيا را به زيور اختران(ستارگان نورانی) آراستيم {6} و [آن را] از هر شيطان سركشى نگاه داشتيم {7}.. با شدت به دور رانده مىشوند و برايشان عذابى دايم است

بنابراین بروج، اجسام نورانی اشکاری هستند که هم زینت بخش اسمانند و هم محافظین آسمان با طرد و عذاب شیاطین

آقاي سيدكاظم فرهنگ


كلمات كليدي:تدبر فهم سوره بروج قسم اخدود ستاره آسمان برج

ویرایش بوسیله کاربر 1398/03/11 10:29:47 ق.ظ  | دلیل ویرایش: edit

﴿وَ السَّماءِ ذاتِ الْبُرُوجِ ٭ ﴾
این بروج،همان برج نیست بلکه آن بروج است که در هیئت آمده است، هر کدام از اینها به منزله برج هستند برجسته‌اند روشن هستند و این دارای کوکب است که هر کدام از اینها کره‌ای است برج است سوگند یاد می‌کند
شاهد ومشهود روز قیامت 👇
در سوره مبارکه «بروج» هم که به آسمان و زمین که به هنگام شکافشان و مانند آن در سوره «انفطار» و سوره «انشقاق» و اینها صحبت بود در اینجا سخن از انشقاق آنها نیست اما سخن از خود روز قیامت است شاهد و مشهود، شاهد که وجود مبارک پیغمبر است، مشهود هم «الیوم الموعود»، «الیوم المشهود» خود قیامت است،
ذات اقدس الهی وجود مبارک پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را به عنوان شاهد معرفی کرد ﴿یا اَیُّهَا النَّبِیُّ اِنَّا اَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذیراً﴾درباره قیامت هم دارد که قیامت روزی است که مشهود است؛
قسم به محکمه عدل ما انتقام می‌گیریم یعنی قسم به دلیل است. فرمود آنهایی که مؤمنین را آزار دادند موحّدان را آزار دادند ظلم کردند ستم کردند، قسم به محکمه عدل ما اینها را محاکمه می‌کنیم این قسم به دلیل است.غرض این است که یوم موعود بودن یک مطلب است یوم مشهود بودن یک مطلب است،
این شاهد و مشهود اگر به معنی شهادت بر اعمال باشد لازمه‌ آن این است که یک حرف جرّی حذف شده باشد «مشهود علیه» بگوییم، یعنی شهادت به معنای آنچه در محکمه است؛ اما شاهد به معنی ناظر که باشد مشهود «علیه» نمی‌خواهد، مشهود، مشهود است! شاهد یعنی بیننده، مشهود یعنی دیده شده؛ اگر به این معنا باشد «مشهود علیه» و مانند آن نیست.🌷

قسم به این نظام هستی که هیچ جُرمی بی‌کیفر نیست،👇
👈حالا این ﴿وَ السَّماءِ﴾ که قَسَم است جواب این قسم چیست؟ جواب قسم یک اصل کلی است که نمونه‌اش را به عنوان ﴿قُتِلَ اَصْحابُ الْاُخْدُودِ﴾ ذکر شده است. قسم به این نظام هستی که هیچ جُرمی بی‌کیفر نیست، هیچ عملی بی‌حساب نیست. هم انتقام می‌گیرد؛ هم کسانی که در صحنه‌های خطر صابرند به آنها پاداش می‌دهد، هم از افراد ضعیف الایمان گِله می‌کند.

👈اصحاب اخدود گرفتار کیفر تلخ الهی‌اند
﴿قُتِلَ اَصْحابُ الْاُخْدُودِ﴾؛ اخدود یعنی آتش. «اخدود» یعنی کانال؛ حالا امروز انفجارها و ترورها است آن روز راهی نبود جز کانال عذاب و مانند آن که عده‌ای از مؤمنین را سوزاندند عدل‌خواهان را سوزاندند . آزادی‌خواهان را سوزاندند.فرمود اینها افراد آزادی‌خواه افراد مؤمن افراد با اعتقاد را سوزاندند و خودشان کنار این کانال می‌نشستند تا خاکستر اینها را ببینند؛ مرگ بر اینها! این ﴿قُتِلَ اَصْحابُ الْاُخْدُودِ﴾ به منزله مرگ بر اینهاست لعن اینهاست . آن وقت ﴿اِذْ هُمْ عَلَیْها قُعُودٌ ٭ وَ هُمْ عَلی‌ ما یَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنینَ شُهُودٌ﴾ شاهد بودند آگاه بودند گاهی هم می‌خندیدند؛ قبلاً هم داشتیم که مسخره می‌کردند می‌خندیدند ولی در قیامت مؤمنین ﴿عَلَی الارَائِکِ یَنظُرُونَ﴾و «یضحکون». این اصحاب اخدود اعم از آمر و مباشر، اینها ﴿عَلی‌ ما یَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنینَ شُهُودٌ﴾ هستند

👈﴿وَ ما نَقَمُوا مِنْهُمْ﴾ چرا انتقام می‌گرفتند از اینها و اینها را می‌سوزاندند؟ هیچ جُرمی نداشتند مگر ایمان. ﴿وَ ما نَقَمُوا مِنْهُمْ اِلاَّ اَنْ یُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزیزِ الْحَمیدِ﴾ فقط گناه اینها این بود که اینها مؤمن هستند.
عزیز و حمید کیست؟ فرمود: ﴿الَّذی لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ﴾ او هم مالک «یوم الدین» است، مالک سماوات و ارض است، هم مَلِک است ﴿لِلَّهِ مُلْکُ السَّماوَاتِ وَ الارْضِ﴾ این عزیز حمید بودن، تنها صفت ذات اقدس الهی نیست بلکه مُلک سماوات و ارض در اختیار اوست و ﴿عَلی‌ کُلِّ شَیْ‌ءٍ شَهیدٌ﴾ است اگر کسی قادر مطلق باشد و عالِم مطلق باشد و عزیز و حمید باشد می‌داند کیفر چه کسی را چقدر بدهد و چقدر خواهد داد،.

﴿اِنَّ الَّذینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنینَ﴾ 👇
👈اینها همه تبیین پاسخ آن ﴿وَ السَّماءِ﴾ است. ﴿اِنَّ الَّذینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ﴾ البته راه توبه باز است اگر توبه نکردند. ﴿فَلَهُمْ عَذابُ جَهَنَّمَ وَ لَهُمْ عَذابُ الْحَریقِ﴾ اینها یک عده را در دنیا سوزاندند، عذاب سوزناکی که در قیامت برای اینها آماده شده است باید بچشند. این بخش اول است.
بخش دوم که اصل کلی است بعد تتمّه تاریخ را ضمیمه می‌کند،
👈می‌فرماید مردم دو قسم هستند: ﴿اِنَّ الَّذینَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ﴾ آنهایی که آسیب رساندند در صدد فتنه علیه اهل ایمان بودند .اما در قبال آن آنها که پایداری کردند مؤمن بودند، حافظ دین بودند، حافظ شریعت بودند فضایل فراوانی دارند که بهشت نصیب اینهاست . ﴿اِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهارُ﴾
مستحضرید که ایمان به تنهایی کافی نیست هم حُسن فاعلی هم حُسن فعلی؛
یعنی آدم خوب، یک؛ کار خوب، دو؛ اگر کسی کار خوب بکند ولی آدم خوبی نباشد این بهره دنیایی می‌برد اما سهمی از آخرت ندارد یعنی باید مؤمن باشد معتقد باشد و کار خوب بکند. اگر معتقد نباشد مؤمن نباشد کار خوب کند بهره دنیایی ممکن است ببرد اما ﴿ما لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ﴾.
👈 مردم یا جهنمی‌اند یا بهشتی‌اند،
👈چه کسی باید این حکم را اجرا کند؟! می‌فرماید که درباره گروه اول که ﴿فَلَهُمْ عَذابُ جَهَنَّمَ﴾، ﴿اِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدیدٌ﴾ غضب او شدید است. مستحضرید که غضب پروردگار نظیر غضب نفسانی انسان نیست؛

حالا که این دو قسمت بیان شده است باز باید بررسی بشود هم آن قسمت غضب که فرمود: ﴿لَهُمْ عَذابُ الْحَریقِ﴾، هم آن قسمت رحمت که فرمود فوز کبیر.
👈 فرمود درباره آن قسمتی که ﴿اِنَّ الَّذینَ فَتَنُوا﴾ است ﴿اِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدیدٌ﴾ غضب الهی شدید است، یک؛ ﴿اِنَّهُ هُوَ یُبْدِئُ وَ یُعیدُ﴾ آغاز و انجام هم به دست اوست، این دو؛
. ﴿وَ هُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ﴾ ناظر به ﴿اِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ﴾ چون دو گروه شده است. آن وقت جمع‌بندی شد.
«فهیهنا امور خمسه: » امر اول ﴿اِنَّ الَّذینَ فَتَنُوا﴾، امر دوم ﴿اِنَّ الَّذینَ آمَنُو﴾، امر سوم ﴿اِنَّ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدیدٌ﴾، امر چهارم ﴿وَ هُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ﴾، همه این امور چهارگانه را تحت یک مَقسم جامع قرار داد فرمود: ﴿فَعَّالٌ لِما یُریدُ﴾، چه در بخش انتقام چه در بخش رحمت، چه در بخش بطش چه در بخش فوز، او فعّال مطلق است.
دو گروه که اول ذکر کرده به نام اصحاب اخدود و در پایان سوره ذکر کرده به نام فرعون و ثمود و امثال ذلک، اینها هم به کیفر تلخ دنیا محکوم شدند هم به عذاب آخرت و در آخرت

این عاد و ثمود فراموش ناشدنی تاریخ هستند؛👇
👈 فرمود شما که قصه اینها را شنیدید: ﴿هَلْ اَتاکَ حَدیثُ الْجُنُودِ ٭ فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ﴾ ،
بعد فرمود بعضی‌ها تکذیب می‌کنند بعضی‌ها در تکذیب فرو رفته‌اند مثل اینکه بعضی‌ها ربا می‌خورند بعضی در رباخوری غرق هستند در خواب هم حرف ربا را می‌زنند. 👈این ﴿بَلِ الَّذینَ کَفَرُوا فی‌ تَکْذیبٍ﴾ که آیه نوزده سوره مبارکه «بروج» است با آیه 22 سوره مبارکه «انشقاق» که گذشت فرق می‌کند. در آنجا فرمود: ﴿بَلِ الَّذینَ کَفَرُوا یُکَذِّبُونَ﴾؛ آنها دین را تکذیب می‌کنند اما اینها در چاه تکذیب فرو رفته‌اند.
👈لذا تعبیر سوره مبارکه «بروج» از تعبیر سوره مبارکه انشقاق» سنگین‌تر است؛ ﴿بَلِ الَّذینَ کَفَرُوا فی‌ تَکْذیبٍ﴾ اصلاً در چاه تکذیب فرو رفته است نه در فضای بیرون تکذیب می‌کند
آن وقت کیفر اینها هم با کیفر آنها فرق می‌کند کیفر اینها چیست؟ 👇
﴿وَ اللَّهُ مِنْ وَرائِهِمْ مُحیطٌ﴾، اینکه در چاه تکذیب فرو رفته از هر نظر در چنگال قهر الهی است.
یک وقت است که می‌گوییم خدا اینها را عذاب می‌کند، یک وقت می‌گوییم نه، عذاب از هر طرف در چنگال اینها است. عذاب الهی هم محیط به آن است؛ لذا از هر طرف برود، عذاب است


تفسير تسنيم