آیه دوازدهم سوره مبارکه ممتحنه و تفسیر آن در تفسیر جامع

ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺭﻭﺯ ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺍﻛﺮم ﺻﻠّﻰ ﺍﻟﻠّﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﻭ ﺳﻠّﻢ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﻤﺎﺯ ﻇﻬﺮ ﻭ ﻋﺼﺮ ﺟﻠﻮﺱ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺍﻟﺤﺮﺍم ﻣﺮﺩﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﻀﺮﺗﺶ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺯ ﻋﺼﺮ ﺍﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻇﺮﻓﻰ ﺭﺍ ﭘﺮ ﺍﺯ ﺁﺏ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺁﻧﺤﻀﺮﺕ ﺩﺳﺖ ﻣﺒﺎﺭﻙ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺁﺏ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﺰﻧﻬﺎ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﺪ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺧﻞ ﺁﺏ ﻛﻨﺪ ﻭ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺯﻧﺎﻥ ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ ﻧﺨﻮﺍﻫﻢ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻗﺮﺍﺋﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﺁﻳﻪ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺷﺮﻭﻁ ﺑﻴﻌﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ

ﺍﻣﻪ ﺣﻜﻴﻢ ﺩﺧﺘﺮ ﺣﺎﺭﺙ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﻤﻄﻠﺐ ﻋﺮﺽ ﻛﺮﺩ ﺍﻳ ﺮﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺯﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ ﺷﻤﺎ ﻧﻜﻨﻴﻢ ﻭ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﻣﺮ ﺑﺁﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﺁﻧﺴﺘﻜﻪ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﺨﺮﺍﺷﻴﺪ ﻭ ﺳﻴﻠﻰ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺧﻮﺩ ﻧﺰﻧﻴﺪ ﻭ ﻣﻮﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻭ ﮔﺮﻳﺒﺎﻥ ﭼﺎﻙ ﻧﺰﻧﻴﺪ ﻭ ﻟﺒﺎﺱ ﺳﻴﺎﻩ ﻧﭙﻮﺷﻴﺪ ﻭ ﺻﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﻮﺍﻭﻳﻠﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻭ ﻛﻨﺎﺭ ﻗﺒﺮﻫﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻨﻤﺎﺋﻴﺪ ﺁﻥ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﺷﺮﻭﻁ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﺑﻜﻴﻔﻴﺖ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺑﺎﻣﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪﺍ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺣﻀﺮﺕ ﺻﺎﺩﻕ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴّﻠﺎم ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻣﻌﺮﻭﻓﻴﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﺼﻴﺖ ﺭﺳﻮﻟﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﺠﺎ ﻧﻴﺎﻭﺭﻧﺪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺯ ﻭ ﺭﻭﺯﻩ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﻭﺍﺟﺒﺎﺕ

با تشكر از اقاي حسام فرهنگ در تهیه مطلب فوق

ممتحنه:12
يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا جَاءَكَ الْمُؤْمِنَاتُ يُبَايِعْنَكَ عَلَى أَن لَّا يُشْرِكْنَ بِاللَّهِ شَيْئًا وَلَا يَسْرِقْنَ وَلَا يَزْنِينَ وَلَا يَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَلَا يَأْتِينَ بِبُهْتَانٍ يَفْتَرِينَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلَا يَعْصِينَكَ فِي مَعْرُوفٍ فَبَايِعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
اي پيامبر، هر گاه زنان مؤمن نزد تو آيند يا بر اين [اصول] بيعت كنند29 كه هيچ شريكي براي خدا نگيرند، دزدي و زنا نكنند، فرزندانشان را [از ترس فقر يا سقط جنين] نكُشند و آنچه [=فرزند نامشروعي] را كه در دامان خويش مرتكب شده‌اند،30 به دروغ ساختگي31 [به شوهرشان يا ديگري] نسبت ندهند32 و در هيچ كار شايسته‌اي از تو نافرماني نكنند33 پس با ايشان بيعت كن و براي آنان از درگاه خدا آمرزش بخواه كه خدا مسلماً بسيار آمرزنده و مهربان است.

______
29 - «بيعت» از ريشه «بيع» [معامله و خريد و فروش] تعهدّي دوطرفه در اطاعت از يكطرف و ارائه خدمت و هدايت از طرف ديگر است. اگر در دنياي غرب زنان در نيمة اول قرن بيستم حق رأي پيدا كردند، در 14 قرن پيش زنان مي‌توانستند مستقيماً، نه با واسطه همسران و پدرانشان، همچون مردان با پيامبر بيعت كنند و به تناسب فرهنگ زمانه، به جاي دست دادن و تماس مستقيم، دست خود را در طشت آبي در كنار دست پيامبر قرار دهند و به اين شكل، كه همچون رأي دادن امروز معناي پذيرش و قبول داشت، بيعت كنند.

30 - شايد منظور از «يَفْتَرِينَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ» توطئه‌ها و تباني‌هاي زنانه عليه ديگري باشد كه دستاورد خودشان و رفت و آمدهايشان باشد [والله اعلم].

31 - «افتري» از ريشة «فَرَي»، سخناني من درآوردي و بي‌پايه و اساس و بافته شده است. در قرآن آمده است که ماجراي حضرت يوسف(ع) قصه‌اي بافته شده و ساختگي نيست، بلکه حقيقتي است که در کتاب‌هاي پيشين نيز ذکر گرديده است: «...مَا كَانَ حَدِيثًا يُفْتَرَى وَلَكِنْ تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ...» [يوسف 111 (12:111) ].

32 - بهتان، اتهامي است که شخص را «بُهت زده» مي‌کند. گويي روحش هم از اين ماجرا خبر ندارد! نگاه كنيد به: نور 16 (24:16) ، احزاب 58 (33:58) و نساء 20 (4:20) و 112 (4:112) و 156 (4:156) .

33 - نكتة مهمي است كه آنان متعهد مي‌شوند كه در هيچ كار شايسته‌اي «مَعْرُوفٍ» از پيامبر نافرماني نكنند. اين اصل مهمي است كه هيچ مؤمني حق سرسپردگي چشم و گوش بسته از هيچ رهبر ديني يا سياسي را ندارد و اصل و اساس در پيروي از چيزي است كه شايسته [پذيرفته شدة حق و فطرت آدمي] باشد.



┄═❁🍃❈🌸❈🍃❁═┄

ممتحنه:13
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ قَدْ يَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ كَمَا يَئِسَ الْكُفَّارُ مِنْ أَصْحَابِ الْقُبُورِ
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، مردماني را كه خدا بر آنها غضب كرده34 به دوستي [سلطه‌آور] مگيريد،35 آنها همان گونه از [امكان] آخرت نوميدند36 كه كافران از [زنده شدن] در گور خفتگان.

______
34 - مفسرين مي‌گويند «مَغضُوبِ عَلَيهِمْ» به يهود اطلاق مي‌شود. چون در قرآن 10 بارتکرار شده است که بني‌اسرائيل به خاطر نافرماني‌ها و دنيا‌پرستي‌ها مشمول غضب خدا شدند. و «ضَّالِّينَ» را مسيحياني مي‌دانند که با شرك در تثليث به بيراهه رفتند. با اين حال اين مصاديق مانع از تعميم آن به خود ما نيست، در قرآن گناهان ديگري مثل: شرک، ضلالت ، نفاق، کفر و... از موارد مغضوب واقع شدن شمرده شده است.

35 - موضوع «ولايت» كه در آغاز سوره [آية اول] و جمع‌بندي انتهاي آن [آية 13] و نيز در متن سوره [آية 9] آمده كلمة كليدي اين سوره به شمار مي‌رود و چه بسا امتحاني كه نام سوره به آن اشاره دارد ناظر به همين موضوع باشد [والله اعلم].

36 - امروز نيز اگر مسيحيان معتقد به آخرت باورمند هستند، اكثر يهوديان آخرت را در همين دنيا مي‌دانند.

┄═❁🍃❈🌸❈🍃❁═┄


📚تفسیر آقاے بازرگان