مطلب زیر نظر جناب آقای مهندس حمید احراری است که برای اطلاع کاربران محترم ارسال میشود:
سلام دوستان. بر اين باورم که نبايد نحو کلاسيک عرب را به عنوان يگانه ابزار ساخت‌شناسي زبان قرآن به‌کار برد.
اما برخي ملاحظات را در باب «واو حاليه» که در ترجمه و تفسير آيهٔ زير به نظرم مفيد آمده، در چارچوب گفتمان نحويان عرب با شما در ميان مي‌گذارم:
يکي از آيات مورد مناقشه فرقه‌هاي اسلامي آيهٔ 55 سورهٔ مائده است:
إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ ﴿المائدة: ٥٥﴾
براي ترجمهٔ جملهٔ «و هم راکعون» در آيهٔ بالا مي‌توانيم ساخت آن را با ساخت جملات مشابه مقايسه کنيم. در موارد زير ساختِ « و + ضمير جمع هُم + اسم فاعل جمع» به‌کار رفته است:أَفَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرَىٰ أَن يَأْتِيَهُم بَأْسُنَا بَيَاتًا وَهُمْ نَائِمُونَ ﴿الأعراف: ٩٧﴾
حَتَّىٰ يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَن يَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ ﴿التوبة: ٢٩﴾
حَتَّىٰ جَاءَ الْحَقُّ وَظَهَرَ أَمْرُ اللَّهِ وَهُمْ كَارِهُونَ ﴿التوبة: ٤٨﴾
يَقُولُوا قَدْ أَخَذْنَا أَمْرَنَا مِن قَبْلُ وَيَتَوَلَّوا وَّهُمْ فَرِحُونَ ﴿التوبة: ٥٠﴾
وَلَا يَأْتُونَ الصَّلَاةَ إِلَّا وَهُمْ كُسَالَىٰ وَلَا يُنفِقُونَ إِلَّا وَهُمْ كَارِهُونَ ﴿التوبة: ٥٤﴾
وَتَزْهَقَ أَنفُسُهُمْ وَهُمْ كَافِرُونَ ﴿التوبة: ٥٥﴾
إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُوا وَهُمْ فَاسِقُونَ ﴿التوبة: ٨٤﴾
وَتَزْهَقَ أَنفُسُهُمْ وَهُمْ كَافِرُونَ ﴿التوبة: ٨٥﴾
فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَىٰ رِجْسِهِمْ وَمَاتُوا وَهُمْ كَافِرُونَ ﴿التوبة: ١٢٥﴾
وَجَاءَ إِخْوَةُ يُوسُفَ فَدَخَلُوا عَلَيْهِ فَعَرَفَهُمْ وَهُمْ لَهُ مُنكِرُونَ ﴿يوسف: ٥٨﴾
أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَىٰ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِن شَيْءٍ يَتَفَيَّأُ ظِلَالُهُ عَنِ الْيَمِينِ وَالشَّمَائِلِ سُجَّدًا لِّلَّهِ وَهُمْ دَاخِرُونَ ﴿النحل: ٤٨﴾
وَلَقَدْ جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِّنْهُمْ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ الْعَذَابُ وَهُمْ ظَالِمُونَ ﴿النحل: ١١٣﴾
تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ وَهُمْ فِيهَا كَالِحُونَ ﴿المؤمنون: ١٠٤﴾
وَلَنُخْرِجَنَّهُم مِّنْهَا أَذِلَّةً وَهُمْ صَاغِرُونَ ﴿النمل: ٣٧﴾
فَقَالَتْ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَىٰ أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَهُمْ لَهُ نَاصِحُونَ ﴿القصص: ١٢﴾
فَأَخَذَهُمُ الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ ﴿العنكبوت: ١٤﴾
يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِّنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ ﴿الروم: ٧﴾
فَأُولَٰئِكَ لَهُمْ جَزَاءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ ﴿سبإ: ٣٧﴾
لَا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَهُمْ وَهُمْ لَهُمْ جُندٌ مُّحْضَرُونَ ﴿يس: ٧٥﴾
وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّن يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَن دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ ﴿الأحقاف: ٥﴾
فَطَافَ عَلَيْهَا طَائِفٌ مِّن رَّبِّكَ وَهُمْ نَائِمُونَ ﴿القلم: ١٩﴾
وَقَدْ كَانُوا يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَهُمْ سَالِمُونَ ﴿القلم: ٤٣﴾
در مجموع من 22 مورد با ساخت يادشده را در قرآن يافتم، که در همهٔ آنها ويژگي‌هاي زير مشاهده ميشود:
1- در همهٔ آيات بالا «واو» رابطِ جملهٔ حاليه است.
2- جمله حالیه به صورت جمله اسمیه¬ بوده و با ضمیر آغاز شده است.
3-جملهٔ اسميه به‌معناي مضارع آمده است.
4- صفت در جملهٔ حاليه به صورت جمع آمده است.
5- جملهٔ حاليه، چگونگي و چيستي صاحب حال (مفعول يا فاعل) را در جملهٔ قبل توصيف مي‌کند.اگر ترکيب «و+ هو+ اسم فاعل مفرد يا صفت مشبهه» را هم در کاربردهاي قرآني بررسي کنيم (بيش از 50 مورد)، خواهيم ديد که داراي ويژگي‌هاي مشابه است.
ساخت مشابه ديگري نيز وجود دارد که شباهت زيادي با ساخت قبلي دارد و به‌نظر مي‌رسد که داراي ويژگي‌هاي مشابه باشد:
ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِن بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴿البقرة: ٧٥﴾
وَإِنَّ فَرِيقًا مِّنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴿البقرة: ١٤٦﴾
ثُمَّ تُوَفَّىٰ كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ﴿البقرة: ٢٨١
﴾
لَّا رَيْبَ فِيهِ وَوُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ﴿آل‌عمران: ٢٥﴾
وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴿آل‌عمران: ٧٥﴾
...
با بررسي موارد يادشده، مي‌توان گفت که در آيهٔ : إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ ﴿المائدة: ٥٥﴾
«واو» در عبارت وَهُمْ رَاكِعُونَ ، «رابط حال» و الذين در جملهٔ قبل «صاحب حال» است. بنابراين صفت راکعون، راجع به همهٔ مؤمناني است که نماز مي‌گزارند و زکات ميدهند. پس در اين آيه «راکعون» حالت و چگونگي همهٔ مؤمنان را بيان مي‌کند.
اگر به متن آيه توجه کنيم مي‌بينيم که آيه سخني عام مي‌گويد و نگفته است که «آن يک نفر که در حال نماز زکات داد، ولي شماست». از ظاهر آيه برمي‌آيد که همهٔ کساني که داراي ويژگيهايي چنان باشند (بنا به ترجمهٔ من: فروتنانه نماز بخوانند و زکات بدهند) دوست و ياور ما هستند. ویرایش بوسیله کاربر 1394/11/06 02:09:57 ب.ظ
| دلیل ویرایش: size
